29-07-2023, 20:44
Passiflora- Męczennica
Rodzaj roślin z rodziny męczennicowatych (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.)
Obejmuje co najmniej 513–567 gatunków.
Występują one głównie w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej obu Ameryk, 24 gatunki rosną poza tym także w Azji Południowo-Wschodniej, w północnej Australii i na wyspach Oceanu Spokojnego
Centrum zróżnicowania rodzaju znajduje się w tropikach Ameryki Południowej – tylko w Kolumbii rośnie ponad 100 gatunków reprezentujących niemal wszystkie sekcje rodzaju.
W USA rośnie 18 gatunków
Liczne gatunki uprawiane są w ciepłych regionach całego świata (w strefie międzyzwrotnikowej rosną też zdziczałe poza zasięgiem rodzaju – zwłaszcza w Afryce, niektóre gatunki są inwazyjne także w Nowej Zelandii i na Hawajach).
Wykorzystywane są jako rośliny ozdobne i jadalne.
Uprawiane są także w kolekcjach i oranżeriach.
Męczennica, a dokładnie Męczennica błękitna Passiflora Caerulea, do Europy została sprowadzona w XVIII wieku
Pnącza zielne, drewniejące u nasady lub zdrewniałe (od niewielkich roślin o wysokości ok. 0,5 m do lian osiągających 35 m długości).
Nieliczne gatunki mają pokrój drzew, zwykle niewielkich, słabo rozgałęzionych, z pojedynczym pniem.
Pięć gatunków rośnie w formie drzew osiągających do 15 m wysokości i 20 cm średnicy pnia (P. Lindeniana, P. Sphaerocarpa, P. Arborea, P. Tica, P. Emarginata).
Około połowa gatunków jest całkowicie naga, a reszta owłosiona w różnym stopniu i w różny sposób, przy czym rzadko występuje owłosienie gruczołowate, haczykowate lub szczeciniaste. Łodygi są zwykle obłe, rzadziej kanciaste, czasem ostrokanciaste lub oskrzydlone, wyjątkowo bywają także taśmowato spłaszczone. Są proste – nie owijają się wokół podpór.
Rośliny wyposażone są w wąsy czepne, najczęściej proste, rzadziej rozgałęzione, czasem przekształcone w ciernie.
Wąsy czepne są najprawdopodobniej zmodyfikowanymi szypułami kwiatostanów (u niektórych gatunków wąs czepny jest przedłużeniem osi kwiatostanu).
Rosnąc końce wąsa wykonują ruchy koliste lub elipsoidalne w poszukiwaniu podpory, a po natrafieniu na nią owijają się wokół niej i nieco jeszcze wydłużają.
U Passiflora Discophora wąs czepny jest rozgałęziony i zakończony płytkowatymi przylgami
Zastosowanie
Około 60 gatunków ma jadalne owoce, z czego 5 jest często uprawianych w różnych rejonach świata
Do popularnych gatunków jadalnych należy Passiflora Edulis o owocach długości do 9 cm, o miąższu żółtej barwy, aromatycznym i kwaskowatym.
Z osiągających 4 kg owoców Passiflora Macrocarpa sporządza się lemoniadę.
Uprawiane są dla owoców także: Passiflora Ligularis i Passiflora Mollissima.
W przypadku Passiflora Guadrangularis, poza owocami osiągającymi 30 cm długości, jadalne są także bulwy
Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne
Do najpopularniejszych należy Passiflora Coerulea
Wyhodowano bardzo liczne odmiany uprawne wielu gatunków, w tym do początków XXI uzyskano ok. 400 mieszańców
Liście wielu gatunków mają właściwości przeciwskurczowe i uspokajające.
Jednak wegetatywne części licznych gatunków oraz ich młode owoce zawierają duże stężenie glikozydów cyjanogennych, które mogą powodować śmiertelne zatrucia.
Alkaloidy męczennicy cielistej Passiflora Incarnata wykorzystywane są leczniczo
Jako rośliny żywicielskie motyli Męczennice uprawiane bywają także w motylarniach – pawilonach, w których eksponowane są te owady
Etymologia i znaczenie w kulturze
Rośliny z rodzaju Passiflora były użytkowane i uprawiane jako owocowe przez Indian i przez Europejczyków opisywane były początkowo jako rośliny owocowe – Granadilla
Pierwszą wzmiankę w „Historii Peru” zamieścił w 1553 Pedro Cieza de León.
W 1609 dominikański mnich Simone Parlasca z Bolonii przedstawił kwiat opisując jego budowę jako odzwierciedlającą symbole związane z Męką Pańską (Fiore della Granadiglia overo della passione di nostro Signore Giesu Christo – kwiat Granadilli lub Męki Pańskiej Jezusa Chrystusa).
Szybko to zostało podchwycone i rozpowszechnione w rycinach i utworach, ze szczegółową interpretacją budowy kwiatu i całego pędu opisaną przez Giacomo Bosio w 1610[19].
W ikonografii chrześcijańskiej męczennica stała się bardzo popularna.
Trzy podkwiatki symbolizować miały Trójcę Świętą, pięć działek i pięć podobnych do nich płatków symbolizowało 10 apostołów (bez Judasza i Piotra), postrzępiony przykoronek to korona cierniowa (według tradycji z 72 cierniami), androgynofor miał być kolumną, przy której Chrystusa biczowano, pylniki symbolizowały bicz, a pięć czerwonych plamek we wnętrzu kwiatu – rany Chrystusa, trzy znamiona słupka symbolizowały gwoździe, którymi przybito Chrystusa do krzyża.
Dodatkowo w trójdzielnych liściach widziano nawiązanie do zaostrzonych lancy, a jasne gruczołki na dolnej stronie liści symbolizować miały judaszowe srebrniki
Doszukiwano się także kolejnych lub innych interpretacji
Spowodowały one wielką popularność męczennicy w XVII wieku w Europie, która jednak przygasła wraz z oświeceniem.
Kolejna fala popularności męczennicy rozwinęła się w XIX wieku wraz z rosnącą popularnością ogrodów botanicznych i szklarni
W związku z interpretacją budowy rośliny nazwana została ona w nawiązaniu do Męki Pańskiej zarówno w wielu językach zwyczajowo jak i w nazwie naukowej, utworzonej z łacińskiego passio – męka, pasja i flos – kwiat
https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99czennica
Lista gatunków z rodzaju Passiflora
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_gatu...99czennica
Rodzaj roślin z rodziny męczennicowatych (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.)
Obejmuje co najmniej 513–567 gatunków.
Występują one głównie w strefach międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej obu Ameryk, 24 gatunki rosną poza tym także w Azji Południowo-Wschodniej, w północnej Australii i na wyspach Oceanu Spokojnego
Centrum zróżnicowania rodzaju znajduje się w tropikach Ameryki Południowej – tylko w Kolumbii rośnie ponad 100 gatunków reprezentujących niemal wszystkie sekcje rodzaju.
W USA rośnie 18 gatunków
Liczne gatunki uprawiane są w ciepłych regionach całego świata (w strefie międzyzwrotnikowej rosną też zdziczałe poza zasięgiem rodzaju – zwłaszcza w Afryce, niektóre gatunki są inwazyjne także w Nowej Zelandii i na Hawajach).
Wykorzystywane są jako rośliny ozdobne i jadalne.
Uprawiane są także w kolekcjach i oranżeriach.
Męczennica, a dokładnie Męczennica błękitna Passiflora Caerulea, do Europy została sprowadzona w XVIII wieku
Pnącza zielne, drewniejące u nasady lub zdrewniałe (od niewielkich roślin o wysokości ok. 0,5 m do lian osiągających 35 m długości).
Nieliczne gatunki mają pokrój drzew, zwykle niewielkich, słabo rozgałęzionych, z pojedynczym pniem.
Pięć gatunków rośnie w formie drzew osiągających do 15 m wysokości i 20 cm średnicy pnia (P. Lindeniana, P. Sphaerocarpa, P. Arborea, P. Tica, P. Emarginata).
Około połowa gatunków jest całkowicie naga, a reszta owłosiona w różnym stopniu i w różny sposób, przy czym rzadko występuje owłosienie gruczołowate, haczykowate lub szczeciniaste. Łodygi są zwykle obłe, rzadziej kanciaste, czasem ostrokanciaste lub oskrzydlone, wyjątkowo bywają także taśmowato spłaszczone. Są proste – nie owijają się wokół podpór.
Rośliny wyposażone są w wąsy czepne, najczęściej proste, rzadziej rozgałęzione, czasem przekształcone w ciernie.
Wąsy czepne są najprawdopodobniej zmodyfikowanymi szypułami kwiatostanów (u niektórych gatunków wąs czepny jest przedłużeniem osi kwiatostanu).
Rosnąc końce wąsa wykonują ruchy koliste lub elipsoidalne w poszukiwaniu podpory, a po natrafieniu na nią owijają się wokół niej i nieco jeszcze wydłużają.
U Passiflora Discophora wąs czepny jest rozgałęziony i zakończony płytkowatymi przylgami
Zastosowanie
Około 60 gatunków ma jadalne owoce, z czego 5 jest często uprawianych w różnych rejonach świata
Do popularnych gatunków jadalnych należy Passiflora Edulis o owocach długości do 9 cm, o miąższu żółtej barwy, aromatycznym i kwaskowatym.
Z osiągających 4 kg owoców Passiflora Macrocarpa sporządza się lemoniadę.
Uprawiane są dla owoców także: Passiflora Ligularis i Passiflora Mollissima.
W przypadku Passiflora Guadrangularis, poza owocami osiągającymi 30 cm długości, jadalne są także bulwy
Liczne gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne
Do najpopularniejszych należy Passiflora Coerulea
Wyhodowano bardzo liczne odmiany uprawne wielu gatunków, w tym do początków XXI uzyskano ok. 400 mieszańców
Liście wielu gatunków mają właściwości przeciwskurczowe i uspokajające.
Jednak wegetatywne części licznych gatunków oraz ich młode owoce zawierają duże stężenie glikozydów cyjanogennych, które mogą powodować śmiertelne zatrucia.
Alkaloidy męczennicy cielistej Passiflora Incarnata wykorzystywane są leczniczo
Jako rośliny żywicielskie motyli Męczennice uprawiane bywają także w motylarniach – pawilonach, w których eksponowane są te owady
Etymologia i znaczenie w kulturze
Rośliny z rodzaju Passiflora były użytkowane i uprawiane jako owocowe przez Indian i przez Europejczyków opisywane były początkowo jako rośliny owocowe – Granadilla
Pierwszą wzmiankę w „Historii Peru” zamieścił w 1553 Pedro Cieza de León.
W 1609 dominikański mnich Simone Parlasca z Bolonii przedstawił kwiat opisując jego budowę jako odzwierciedlającą symbole związane z Męką Pańską (Fiore della Granadiglia overo della passione di nostro Signore Giesu Christo – kwiat Granadilli lub Męki Pańskiej Jezusa Chrystusa).
Szybko to zostało podchwycone i rozpowszechnione w rycinach i utworach, ze szczegółową interpretacją budowy kwiatu i całego pędu opisaną przez Giacomo Bosio w 1610[19].
W ikonografii chrześcijańskiej męczennica stała się bardzo popularna.
Trzy podkwiatki symbolizować miały Trójcę Świętą, pięć działek i pięć podobnych do nich płatków symbolizowało 10 apostołów (bez Judasza i Piotra), postrzępiony przykoronek to korona cierniowa (według tradycji z 72 cierniami), androgynofor miał być kolumną, przy której Chrystusa biczowano, pylniki symbolizowały bicz, a pięć czerwonych plamek we wnętrzu kwiatu – rany Chrystusa, trzy znamiona słupka symbolizowały gwoździe, którymi przybito Chrystusa do krzyża.
Dodatkowo w trójdzielnych liściach widziano nawiązanie do zaostrzonych lancy, a jasne gruczołki na dolnej stronie liści symbolizować miały judaszowe srebrniki
Doszukiwano się także kolejnych lub innych interpretacji
Spowodowały one wielką popularność męczennicy w XVII wieku w Europie, która jednak przygasła wraz z oświeceniem.
Kolejna fala popularności męczennicy rozwinęła się w XIX wieku wraz z rosnącą popularnością ogrodów botanicznych i szklarni
W związku z interpretacją budowy rośliny nazwana została ona w nawiązaniu do Męki Pańskiej zarówno w wielu językach zwyczajowo jak i w nazwie naukowej, utworzonej z łacińskiego passio – męka, pasja i flos – kwiat
https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%99czennica
Lista gatunków z rodzaju Passiflora
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lista_gatu...99czennica