[Krystyna]

   
The oldest recorded tree is found in Bushy Park. It is a Sweet Chestnut (Castanea sativa) planted c 1370. That that makes it 644 years old! Well done to all of you who took a guess.

Kasztana jadalnego (Castanea sativa, ang. Chestnut)
nie należy mylić z rosnącym u nas powszechnie kasztanowcem (Aesculus hippocastanus), zwanym popularnie właśnie kasztanem.
Kasztan jadalny to zupełnie inny gatunek drzewa (należącego do rodziny Bukowatych ? Fagaceae), rosnące­go na południu Europy ? we Włoszech, w Hiszpanii i na południu Francji.
Pochodzi z Małej Azji i z Kaukazu, a do Europy sprowadzili go jeszcze starożytni Grecy.
Stamtąd dostał się do innych krajów śródziemnomorskich i tam też jest obecnie sadzony w największych ilościach.

Kasztany jadalne, pojedyncze egzemplarze, spotyka się również w Pol­sce południowo-zachodniej, ale należy się liczyć z ich wymarzaniem, gdy trafi się zbyt surowa zima.
Ich owoce niekiedy dojrzewają (w naszym klimacie) podczas upalnego lata.
Są to jednak prymitywne, dzikie formy kasztana, dające owoce wprawdzie jadalne, ale małe i niesmaczne.

Drzewa kasztana jadalnego są bardzo okazałe, wysokie od 30 do 40 m i długowieczne.
Żyją przeciętnie 500 lat, a by­wają sławne okazy kasztanów, jak te rosnące na zboczach Etny i nazywane ?monarchami”, których wiek ocenia się na 1000 lat.
Liście kasztana jadalnego są pojedyncze, lanceto­wate i ząbkowane, zupełnie inne niż u naszego kasztanowca.
Kwiaty niepozorne, męskie i żeńskie, zebrane są w kłosowate kwiatostany.

Kwitnienie kasztana jadalnego przypada dopiero na li­piec, a owoce zaczynają dojrzewać już od września.
Są one dość duże (do 3 cm średnicy), jajowate, jednostronnie spłaszczone, opatrzone na szczycie dzióbkiem.

Z botanicznego punktu widzenia owoc kasztana jadal­nego jest prawdziwym orzechem (choć paradoksalnie okreś­lenia ?orzech”, potocznie, dla kasztana się nie używa i tylko w języku angielskim ma on w nazwie ?nut”, czyli ?orzech”).

Owoc kasztana tkwi w zielonej miseczce, podzielonej (pękniętej) na cztery klapy, pokrytej długimi i miękkimi kol­cami.
W takiej miseczce można znaleźć od jednego do czte­rech kasztanów.
Oczywiście im jest ich więcej, tym są drob­niejsze i mniej smaczne.

Kasztany jadalne zawierają do 62% skrobi, 17% cukru (sacharozy), 6% białka i 2% tłuszczu.
Wykryto w nich także kwas jabłkowy i cytrynowy, lecytynę, lipazę (enzym trawiący tłuszcze) oraz dość duże ilości witamin z grupy B oraz witaminę K (bardzo rzadko spotykaną w roślinach).

Rozróżniamy dwa typy odmian kasztanów jadalnych.
Pierwszy typ zwany jest po francusku ?marron”, czyli marony.
Są to najszlachetniejsze odmiany hodowlane, rozmnażane wyłącznie wegetatywnie, dające najsmaczniej­sze kasztany.
Ze względu na to, iż w kolczastej miseczce znajduje się zwykle tylko jeden, najwyżej dwa kasztany, są one wyjątkowo duże.

Marony można jeść na surowo, ale smaczniejsze są po upieczeniu lub ugotowaniu.
Można je piec w popiele (przy ognisku lub w specjalnych piecykach) albo na specjalnych ?dziurkowanych” patelniach trzymanych nad płomieniem.

Na ulicach wielkich miast zachodniej i południowej Eu­ropy czy Stanów Zjednoczonych spotyka się jesienią sprze­dawców gorących, pieczonych kasztanów.
Mają oni przenośne wózki piecyki na węgiel drzewny, jak z czasów Dickensa, a kasztany często mieszają ze sproszkowanym wilgotnym węglem drzewnym, w którym upieczone kasztany wolniej stygną.
Takie kasztany są prawdziwym przysmakiem dla przechodniów, zwłaszcza gdy spaceruje się późną jesienią czy zimą ulicami miast  torebka z gorącymi kasztanami ogrzewa nas i przenosi wyobraźnią w dawne, dobre czasy”.

Przed włożeniem kasztana do pieca należy przekłuć jego twardą łupinę lub naciąć ją nożem, ponieważ jeśli tego nie uczynimy, to kasztan pieczony w żarze eksploduje” z hukiem (przy okazji rozrzucając dookoła popiół i iskry).
Doświadczeni sprzedawcy pieczonych kasztanów zwykle przekłuwają wszystkie kasztany prócz jednego wskaźniko­wego”.
Jego ?eksplozja” wskazuje na fakt, że i pozostałe są dostatecznie upieczone.

Najlepszy smak mają gorące kasztany, które piecze się krótko na dużym ogniu do momentu ich ?wybuchu”, po czym wyciąga gorące.
Zwykle też wtedy parzą dłonie i stąd wzięło się porzekadło ? ?wyciągać kasztany z ognia cudzymi rękoma”.

Kasztany jadalne nie tylko się piecze, ale i gotuje, np. w osolonej wodzie z dodatkiem włoszczyzny lub na mleku (dla dzieci na śniadanie).
Nadziewa się też kasztanami pieczone kury, kaczki lub indyki (słynny świąteczny indyk pieczony z kasztanami na Dzień Dziękczynienia obchodzony w USA).

Drobniejsze kasztany jadalne miele się na mąkę, z której piecze się chleb, różnego rodzaju wypieki cukiernicze (ciastka, placki) albo smaży racuchy na oleju.
Można też mąkę kasztanową zużyć do sosów lub doprawiać nią zupy, np. słynną włoską polentę.
Ciasto z mąki kasztanowej silnie rośnie w czasie pieczenia, toteż chleb kasztanowy ma bardzo duże dziurki, prawie tak duże jak w serze szwajcarskim.

Kasztany jadalne są też przysmakiem dla zwierząt hodowlanych ? krów, koni, świń, kóz i kaczek.
Zwłaszcza świnie ?uwielbiają” kasztany i podobno skuszone tym przysmakiem pójdą wszędzie za ofiarodawcą.
Toteż hodowcy ułatwiają sobie czasami doprowadzanie tych zwierząt np. na targ, rzucając za siebie kasztany, a wtedy świnie posłusznie idą za nimi nawet wiele kilometrów, chwytając łapczywie rzucane kasztany.

Owoce kasztana jadalnego mogą też służyć do pędzenia alkoholu i sporządzania surogatów kawy; można z nich tłoczyć tłuszcz wykorzystany później w cukiernictwie (do wyrobu czekolad i czekoladek zwanych ?kasztanami”) lub w piekarnictwie.

Większą część kasztanów suszy się po zbiorze w celu łatwiejszego przechowania na zimę.
Suszenie odbywa się w specjalnych suszarniach, a niewielkie ilości na domowy użytek suszone są w długich, cienkich workach zawieszo­nych w przewodach kominowych.

Świeże owoce są bardzo trwałe.
Można je przechowywać przez 8-9 miesięcy, jeśli się je poukłada w chłodnej piwnicy cienkimi warstwami, przesypując wilgotnym piaskiem.
Na Korsyce często przechowuje się kasztany w dużych naczy­niach glinianych, zakopując je w ziemi.
więcej tutaj