06-03-2017, 22:59
ARCYDZIĘGIEL LITWOR Archangelica officinalis Hoffm.
Jest zaliczany do najcenniejszych roślin leczniczych. Znany od dawna, a jeśli nie wspomina o nim piśmiennictwo starożytne, to dlatego, iż będąc rośliną północnoeuropejską nie był znany w basenie Morza Śródziemnego. Natomiast wiele o zaletach leczniczych arcydzięgla piszą średniowieczni autorzy z obszarów na północ od Alp. W Polsce spotyka się arcydzięgiel w Sudetach i Tatrach, nad brzegami potoków,miejscami na niżu. Jest najczęściej rośliną dwuletnią, w wyjątkowych warunkach czteroletnią.Dorasta wysokości dwu i pół metra. Liść i kulki kwiatowe roztarte w palcach wydają przyjemny, korzenno-żywiczny zapach, podobne są w smaku.Korzeń,
który jest surowcem leczniczym, w smaku jest początkowo słodkawy, później palący, wreszcie korzenno-gorzki. Arcydzięgiel bywa uprawiany, dla celów leczniczych, kosmetycznych oraz spożywczych. Zawiera liczne związki,m.in. olejek eteryczny, związki kumarynowe i furanokumarynowe, garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy i sole mineralne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Korzeń działa rozkurczowo, kojąco, moczopędnie, wykrztuśnie, pobudza czynności żołądka, wzmacnia nerwy, naczynia krwionośne jest środkiem na
uspokojenie serca,wzmacnia ogólnie, jest świetnie działającym środkiem gorzkim, reguluje krwawienia miesięczne, działa napotnie, pomaga w zaflegmieniu
płuc, kolce jelitowej,wzdęciach, zimnicy, blednicy, kurczowych wymiotach, nerwowych bólach , przewlekłych nieżytach przewodu oddechowego, reumatyzmie,
szkorbucie, pace, histerii, białych upławach, kaszlu, niedrożności jelit, pomaga narkomanom kuracjach odwykowych,wskazany po zatruciach alkoholem
i nikotyną, leczy śluzówki ust, gruczołów wydzielniczych, żołądka, jelit, pomaga na bezsenność, grypę, przeziębienie, przemianę materii, obrzęk gruczołów chłonnych, pobudza łaknienie, wiatropędny, stanowi odtrutkę na belladonnę, atropinę (i inne alkaloidy), zimowit jesienny i cykutę. Pobudza wytwarzanie pepsyny i pentagastryny w żołądku, pomaga w wydalaniu toksyn z organizmu drogą nerek. Pochodne furanokumaryny i niektóre składniki olejku eterycznego działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Angelicyna, zawarta w przetworach z arcydzięgla uspokajająco. Arcydzięgiel jest składnikiem polskiej mieszanki z pięciu krajowych ziół wzmacniających, co przypomina działanie żeń-szenia. Ksantotoksyna, ksantotosol, angelicyna i inne pochodne furanokumaryny wykazują działanie
fotodynane i zwiększają wytwarzanie pigmentu melaniny w skórze po wystawieniu jej na działanie światła słonecznego. Olejek eteryczny z arcydzięgla wykazuje właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze.
WZKAZANIA LECZNICZE
Na użytek wewnętrzny
Anemia, blednica, astma nerwicowa, bronchit chroniczny, bóle w okresie miesiączkowania, zwłaszcza pierwszego dnia, białe upławy, kurcze żołądka i jelit, gruźlica,migreny nerwicowe,miesiączkowanie zaburzone, nadkwaśność soku żołądkowego,wydolność i niedomoga wątroby, nieżyt jelit, niemoc seksualna, osłabienie ogólne, osłabienie (atonia) trawienia u osób słabych, połykanie powietrza, u nerwicowych systematyczne wymioty,wzdęcia, obrzęknięte stawy, szkorbut, zawroty głowy i omdlenia, zapalenie skóry, zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, przewodu trzustkowego, zwalczanie stresów, zaparcia stolca.
W wiekach średnich stosowano arcydzięgiel przeciw dżumie.
Na użytek zewnętrzny
Do wcierań przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwświądowych, na dolegliwości jamy ustnej, bóle reumatyczne, stłuczenia stosuje się olejek arcydzięglowy.
SPOSÓB UŻYCIA
Odwar: 4 łyżki drobno pociętego korzenia gotować w dwu litrach wody pod przykryciem, na bardzo wolnym ogniu. Dodać do kąpieli dla ozdrowieńców.
Napar: Łyżkę ziela gotować w szklance wrzątku 1-3 min., naciągać 10 min., odcedzić dwa razy dziennie po pół szklanki przy osłabieniu żołądka, dolegliwościach płucnych i zimnicy.
Odwar: Łyżeczkę korzenia gotować 15 min. w 1/4 l wody, popijać 2 razy dziennie lub uregulowania miesiączkowania (gdy jest skąpe, bolesne bądź nieregularne lub obfite i długotrwałe).
W kuracjach odwykowych od narkotyków, po zatruciach alkoholem i nikotyną oraz wyczerpaniu stosuje się popijanie odwaru z 4 łyżek korzenia jak wyżej.
Przy wrzodach żołądka stosuje się odwar z korzenia w połączeniu z naparem z piołunu i szałwii; zażywać łyżkę co pół godziny.
Odwar z korzenia gotowanego pół na pół w winie i wodzie działa wiatropędnie i wiatrochłonnie.
Napar z korzenia arcydzięgla. 1/2-1 łyżki rozdrobnionych korzeni zalać 1-11/2 szklanki wody wrzącej i naparzać pod przykryciem przez 15 minut.Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić po 1/4-1/3 szklanki 2-3 razy dziennie na godzinę przed jedzeniem jako środek pobudzający wydzielanie soków trawiennych albo po posiłkach jako lek wiatropędny i czyszczący krew.
Jako środek orzeźwiający przy zapaściach, stanach wyczerpania nerwowego na skutek chorób zakaźnych stosuje się odwar lub nalewkę. Wraz z walerianą i arniką popija‚ się napar z arcydzięgla jako środek wzmacniający napięcie naczyń krwionośnych przy niskim ciśnieniu krwi.
Recepty na mieszanki z korzenia arcydzięgla
1. Korzeń arcydzięgla, kłącze pięciornika, ziele krwawnika, kora wierzbowa, pączki topoli i ziele serdecznika w równych ilościach. Z łyżki mieszanki zrobić odwar do stosowania przy hemoglobinurii.
2. Korzeń arcydzięgla, kłącze turzycy, ziele glistnika, liść bobrka, ziele dziurawca, korzeń żywokostu, liść mięty w równych ilościach. Zrobić odwar z półtorej łyżki mieszanki na półtorej szklanki wrzątku. Pić przy zapaleniu żołądka.
3. Zioła żołądkowe. Zmieszać po 20 g rozdrobnionych korzeni arcydzięgla, ziela drapacza lekarskiego, liści mięty pieprzowej i liści melisy oraz po 10 g rozdrobnionych korzeni omanu, ziela glistnika i ziela szanty. Półtorej łyżki mieszanki zalać w termosie 2 1/2 szklankami wody wrzącej. Pić po 2/3 szklanki 2-3 razy dziennie przed posiłkiem jako środek pobudzający trawienie (wydzielanie enzymów trawiennych), przeciwskurczowy, przeciwzapalny i ogólnie wzmacniający.
Przetwory z arcydzięgla stosowane w zalecanych dawkach nie mają działania szkodliwego na organizm. Pochodne furanokumarynowe zawarte w surowcu zwiększają wrażliwość skóry na promienie słoneczne i mogą powodować miejscowy obrzęk, przekrwienie lub powstanie pęcherzy już po krótkim naświetlaniu słońcem.
Spirytus arcydzięglowy złożony. Stosuje się do wcierań łagodzących bóle w zapaleniu korzonków nerwowych, nerwobólach i bólach gośćcowych.
Wyciąg płynny z korzenia wchodzi w skład płynu Nervosol (“Herbapol”), stosowanego w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, uczuciu niepokoju, trudności w zasypianiu.
W cukiernictwie wykorzystuje się zielone pochewki liściowe i młode pędy oraz łodygi smażone w cukrze na suchą konfiturę tzw. anżeliki, które są używane do dekoracji tortów,mazurków, keksów ze względu na piękny kolor zielony. Jest to znakomity środek trawienny; jeden, najwyżej dwa listki trzeba dobrze pożuć i popić czymkolwiek, a okaże się to niesłychanie skuteczne po najcięższym obiedzie. Pomaga w trawieniu.
Z młodych pędów i ogonków liściowych można przyrządzić surówkę,można je dodawać do innej surówki, ale wtedy trzeba ją posłodzić.Na korzeniu arcydzięgla (do 10 dag świeżego korzenia i kilku cm łodygi nad korzeniem na litr spirytusu, postawić w ciemnym miejscu na dwa tygodnie, rozcieńczyć gotowaną wodą do właściwej mocy zwykłej wódki,można osłodzić) górale podhalańscy robią swoją słynną “dźwigoniówkę”, która jednak dla osób o wysokim ciśnieniu krwi jest niewskazana.
Olejek arcydzięglowy, oprócz zastosowań medycznych, jest używany w przemyśle mydlarskim, kosmetycznym i chemii gospodarczej.
Wyciągów z owoców i korzeni używa się w połączeniu z innymi surowcami roślinnymi do wyrobu likierów ziołowych lub aromatycznych wódek.W krajach anglosaskich i nordyckich korzeń arcydzięgla stosuje się w kompozycji z innymi surowcami ziołowymi do aromatyzowania piwa.
Źródło Jadwiga Górnicka "Apteka Natury"
Jest zaliczany do najcenniejszych roślin leczniczych. Znany od dawna, a jeśli nie wspomina o nim piśmiennictwo starożytne, to dlatego, iż będąc rośliną północnoeuropejską nie był znany w basenie Morza Śródziemnego. Natomiast wiele o zaletach leczniczych arcydzięgla piszą średniowieczni autorzy z obszarów na północ od Alp. W Polsce spotyka się arcydzięgiel w Sudetach i Tatrach, nad brzegami potoków,miejscami na niżu. Jest najczęściej rośliną dwuletnią, w wyjątkowych warunkach czteroletnią.Dorasta wysokości dwu i pół metra. Liść i kulki kwiatowe roztarte w palcach wydają przyjemny, korzenno-żywiczny zapach, podobne są w smaku.Korzeń,
który jest surowcem leczniczym, w smaku jest początkowo słodkawy, później palący, wreszcie korzenno-gorzki. Arcydzięgiel bywa uprawiany, dla celów leczniczych, kosmetycznych oraz spożywczych. Zawiera liczne związki,m.in. olejek eteryczny, związki kumarynowe i furanokumarynowe, garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy i sole mineralne.
WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Korzeń działa rozkurczowo, kojąco, moczopędnie, wykrztuśnie, pobudza czynności żołądka, wzmacnia nerwy, naczynia krwionośne jest środkiem na
uspokojenie serca,wzmacnia ogólnie, jest świetnie działającym środkiem gorzkim, reguluje krwawienia miesięczne, działa napotnie, pomaga w zaflegmieniu
płuc, kolce jelitowej,wzdęciach, zimnicy, blednicy, kurczowych wymiotach, nerwowych bólach , przewlekłych nieżytach przewodu oddechowego, reumatyzmie,
szkorbucie, pace, histerii, białych upławach, kaszlu, niedrożności jelit, pomaga narkomanom kuracjach odwykowych,wskazany po zatruciach alkoholem
i nikotyną, leczy śluzówki ust, gruczołów wydzielniczych, żołądka, jelit, pomaga na bezsenność, grypę, przeziębienie, przemianę materii, obrzęk gruczołów chłonnych, pobudza łaknienie, wiatropędny, stanowi odtrutkę na belladonnę, atropinę (i inne alkaloidy), zimowit jesienny i cykutę. Pobudza wytwarzanie pepsyny i pentagastryny w żołądku, pomaga w wydalaniu toksyn z organizmu drogą nerek. Pochodne furanokumaryny i niektóre składniki olejku eterycznego działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych. Angelicyna, zawarta w przetworach z arcydzięgla uspokajająco. Arcydzięgiel jest składnikiem polskiej mieszanki z pięciu krajowych ziół wzmacniających, co przypomina działanie żeń-szenia. Ksantotoksyna, ksantotosol, angelicyna i inne pochodne furanokumaryny wykazują działanie
fotodynane i zwiększają wytwarzanie pigmentu melaniny w skórze po wystawieniu jej na działanie światła słonecznego. Olejek eteryczny z arcydzięgla wykazuje właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze.
WZKAZANIA LECZNICZE
Na użytek wewnętrzny
Anemia, blednica, astma nerwicowa, bronchit chroniczny, bóle w okresie miesiączkowania, zwłaszcza pierwszego dnia, białe upławy, kurcze żołądka i jelit, gruźlica,migreny nerwicowe,miesiączkowanie zaburzone, nadkwaśność soku żołądkowego,wydolność i niedomoga wątroby, nieżyt jelit, niemoc seksualna, osłabienie ogólne, osłabienie (atonia) trawienia u osób słabych, połykanie powietrza, u nerwicowych systematyczne wymioty,wzdęcia, obrzęknięte stawy, szkorbut, zawroty głowy i omdlenia, zapalenie skóry, zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, przewodu trzustkowego, zwalczanie stresów, zaparcia stolca.
W wiekach średnich stosowano arcydzięgiel przeciw dżumie.
Na użytek zewnętrzny
Do wcierań przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwświądowych, na dolegliwości jamy ustnej, bóle reumatyczne, stłuczenia stosuje się olejek arcydzięglowy.
SPOSÓB UŻYCIA
Odwar: 4 łyżki drobno pociętego korzenia gotować w dwu litrach wody pod przykryciem, na bardzo wolnym ogniu. Dodać do kąpieli dla ozdrowieńców.
Napar: Łyżkę ziela gotować w szklance wrzątku 1-3 min., naciągać 10 min., odcedzić dwa razy dziennie po pół szklanki przy osłabieniu żołądka, dolegliwościach płucnych i zimnicy.
Odwar: Łyżeczkę korzenia gotować 15 min. w 1/4 l wody, popijać 2 razy dziennie lub uregulowania miesiączkowania (gdy jest skąpe, bolesne bądź nieregularne lub obfite i długotrwałe).
W kuracjach odwykowych od narkotyków, po zatruciach alkoholem i nikotyną oraz wyczerpaniu stosuje się popijanie odwaru z 4 łyżek korzenia jak wyżej.
Przy wrzodach żołądka stosuje się odwar z korzenia w połączeniu z naparem z piołunu i szałwii; zażywać łyżkę co pół godziny.
Odwar z korzenia gotowanego pół na pół w winie i wodzie działa wiatropędnie i wiatrochłonnie.
Napar z korzenia arcydzięgla. 1/2-1 łyżki rozdrobnionych korzeni zalać 1-11/2 szklanki wody wrzącej i naparzać pod przykryciem przez 15 minut.Odstawić na 10 minut i przecedzić. Pić po 1/4-1/3 szklanki 2-3 razy dziennie na godzinę przed jedzeniem jako środek pobudzający wydzielanie soków trawiennych albo po posiłkach jako lek wiatropędny i czyszczący krew.
Jako środek orzeźwiający przy zapaściach, stanach wyczerpania nerwowego na skutek chorób zakaźnych stosuje się odwar lub nalewkę. Wraz z walerianą i arniką popija‚ się napar z arcydzięgla jako środek wzmacniający napięcie naczyń krwionośnych przy niskim ciśnieniu krwi.
Recepty na mieszanki z korzenia arcydzięgla
1. Korzeń arcydzięgla, kłącze pięciornika, ziele krwawnika, kora wierzbowa, pączki topoli i ziele serdecznika w równych ilościach. Z łyżki mieszanki zrobić odwar do stosowania przy hemoglobinurii.
2. Korzeń arcydzięgla, kłącze turzycy, ziele glistnika, liść bobrka, ziele dziurawca, korzeń żywokostu, liść mięty w równych ilościach. Zrobić odwar z półtorej łyżki mieszanki na półtorej szklanki wrzątku. Pić przy zapaleniu żołądka.
3. Zioła żołądkowe. Zmieszać po 20 g rozdrobnionych korzeni arcydzięgla, ziela drapacza lekarskiego, liści mięty pieprzowej i liści melisy oraz po 10 g rozdrobnionych korzeni omanu, ziela glistnika i ziela szanty. Półtorej łyżki mieszanki zalać w termosie 2 1/2 szklankami wody wrzącej. Pić po 2/3 szklanki 2-3 razy dziennie przed posiłkiem jako środek pobudzający trawienie (wydzielanie enzymów trawiennych), przeciwskurczowy, przeciwzapalny i ogólnie wzmacniający.
Przetwory z arcydzięgla stosowane w zalecanych dawkach nie mają działania szkodliwego na organizm. Pochodne furanokumarynowe zawarte w surowcu zwiększają wrażliwość skóry na promienie słoneczne i mogą powodować miejscowy obrzęk, przekrwienie lub powstanie pęcherzy już po krótkim naświetlaniu słońcem.
Spirytus arcydzięglowy złożony. Stosuje się do wcierań łagodzących bóle w zapaleniu korzonków nerwowych, nerwobólach i bólach gośćcowych.
Wyciąg płynny z korzenia wchodzi w skład płynu Nervosol (“Herbapol”), stosowanego w stanach zwiększonego napięcia nerwowego, uczuciu niepokoju, trudności w zasypianiu.
W cukiernictwie wykorzystuje się zielone pochewki liściowe i młode pędy oraz łodygi smażone w cukrze na suchą konfiturę tzw. anżeliki, które są używane do dekoracji tortów,mazurków, keksów ze względu na piękny kolor zielony. Jest to znakomity środek trawienny; jeden, najwyżej dwa listki trzeba dobrze pożuć i popić czymkolwiek, a okaże się to niesłychanie skuteczne po najcięższym obiedzie. Pomaga w trawieniu.
Z młodych pędów i ogonków liściowych można przyrządzić surówkę,można je dodawać do innej surówki, ale wtedy trzeba ją posłodzić.Na korzeniu arcydzięgla (do 10 dag świeżego korzenia i kilku cm łodygi nad korzeniem na litr spirytusu, postawić w ciemnym miejscu na dwa tygodnie, rozcieńczyć gotowaną wodą do właściwej mocy zwykłej wódki,można osłodzić) górale podhalańscy robią swoją słynną “dźwigoniówkę”, która jednak dla osób o wysokim ciśnieniu krwi jest niewskazana.
Olejek arcydzięglowy, oprócz zastosowań medycznych, jest używany w przemyśle mydlarskim, kosmetycznym i chemii gospodarczej.
Wyciągów z owoców i korzeni używa się w połączeniu z innymi surowcami roślinnymi do wyrobu likierów ziołowych lub aromatycznych wódek.W krajach anglosaskich i nordyckich korzeń arcydzięgla stosuje się w kompozycji z innymi surowcami ziołowymi do aromatyzowania piwa.
Źródło Jadwiga Górnicka "Apteka Natury"