30-05-2020, 18:39
Chrysoprase w biżuterii
Pod względem mineralogicznym Chrysoprase jest skrytokrystaliczną odmianą Krzemionki o różnym stopniu wewnętrznego uporządkowania.
Podstawowymi postaciami tej odmiany są: Chalcedon, Kwarcyt oraz zmienna ilość Opalu; także liczne domieszki jak Trydymit, Talk, Magnezyt, minerały z grupy Serpentynu, Chromit, Magnetyt, Tlenki Magnezu.
W wyniku różnej zależności między składnikami, można wyodrębnić co najmniej cztery odmiany Chrysoprase
1) opalowy zwany prazopalem,
2) chalcedonowo-opalowy,
3) chalcedonowy,
4) kwarcowy.
Wpływ na taki podział ma również zróżnicowana struktura minerału, różny stopień krystaliczności, różny kształt i różne rozmiary ziaren, a także różne proporcje minerałów uczestniczących w budowie.
Wszystko to sprawia, że odmiany te zwykle występują równocześnie i rzadko jako odrębne minerały.
Wewnętrzna budowa chryzoprazów ma duży wpływ na ich właściwości, w tym optyczne.
Znana jest właściwość zmiany jasności (pojaśnienia lub blaknięcia) barw minerału, powodowana utratą wody pod wpływem podwyższonej temperatury, lub długotrwałego naświetlania promieniami słonecznymi.
Trwałość, rzadkość występowania a zwłaszcza piękna barwa, to główne atuty tego cennego kamienia.
W zdobnictwie najwyżej oceniane są kamienie bez skaz, inkluzji i spękań, o jednolitej, intensywnej zieleni, szklistym połysku ożywiającym i pogłębiającym barwę, który można uzyskać przez odpowiedni szlif i poler.
Chrysoprase jako kamień ozdobny ceniony jest też ze względu na swoje właściwości fizyczne: twardość, wytrzymałość i spoistość.
Dzięki tym cechom kamień nie podaje się tak łatwo niszczącemu działaniu otoczenia, co w odniesieniu do kamieni używanych w zdobnictwie ma duże znaczenie.
Odkrycia archeologiczne pokazują, że Chrysoprase był kamieniem ozdobnym znanym już w starożytności.
W owych czasach nie był on jednak uważany za przedstawiciela odrębnej grupy minerałów lecz zaliczany do zielonych Beryli lub Chryzoberyli.
W starożytnym Egipcie i Grecji, chryzoprazy oprawiane były najczęściej w towarzystwie lapis lazuli.
Taki był kanon ówczesnego piękna.
Również Rzymianie często wykorzystywali chryzopraz w zdobnictwie artystycznym, tworząc różnego rodzaju kompozycje z innymi kamieniami.
Przykładem może być, odkryta na jednym z siedmiu wzgórz Rzymu, płyta miedziana pokryta złotem, na której znajdowało się 413 kamieni o szlifie kaboszonowym, w tym 36 kaboszonów jabłkowozielonego Chrysoprase
W średniowieczu był nie tylko ozdobnym kamieniem ale także cennym materiałem wykładzinowym i ważnym elementem wielobarwnych mozaik i in. Szczególnie ukochał Chrysoprase Karol IV Luksemburski (1316-78), król czeski i niemiecki, protektor uczonych i artystów, który ściany kaplicy na Hradczanach kazał wyłożyć mozaikami z kamieni ozdobnych, wśród których obok karneoli, jaspisów i chalcedonów poczesne miejsce zajmował Chrysoprase
Znajduje się tam również znacznej wielkości chryzoprazowa płyta oraz piękne kaboszony osadzone w aureolach świętych.
Czterysta lat później, inny monarcha, Fryderyk II zwany Wielkim, król Prus (1712-86), rozkazał ozdobić Chrysoprasem jedną z sal pałacu Sanssouci w Poczdamie, zwaną później chryzoprazową, oraz wykonać dwa, znacznej wielkości blaty do stołów.
W tym też czasie pojawia się nowy rodzaj szlifu, zwany fryderycjańskim albo pruskim polegający na tym, że krawędzie płaskich płytek (Chryzoprazu) ozdobione były wieloma małymi fasetami.
Z pośród ozdób biżuteryjnych, kultowych i pamiątkarskich z wykorzystaniem Chrysoprase których na przestrzeni wieków wykonano wiele, warto wyróżnić: pierścień papieski Leona XII (1760-1829) wykonany ze złota i miedzi z oprawionym po środku Chrysoprase (w zbiorze Dactylotheca, Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Rzymskiego), broszki i pierścienie królowej angielskiej Wiktorii (1873-1901) wykonywane ze srebra, które z czasem zastępowano złotem, piękny medalion i tabakierkę ze śląskim Chrysoprase w Skarbcu Kremlowskim (Moskwa) i inne.
Chrysoprase był też chętnie wykorzystywany jako element zdobień naczyń liturgicznych a także jako materiał rzeźbiarski, zwłaszcza do wyrobu gemm i miniaturowych rzeźb kultowych oraz artystycznych wyrobów pamiątkarskich.
Współcześnie wyroby biżuteryjne z chryzoprazem często są dekorowane (kameryzowane) małymi diamentami.
Tekst i zdjęcia: Katarzyna Klimas
Konsultacja merytoryczna: Nikodem Sobczak
więcej tutaj...zachęcam do poczytania...