22-08-2011, 19:35
Tilia-Lipa
Rodzaj długowiecznych drzew należący do podrodziny lipowatych.
Rosną w umiarkowanej strefie półkuli północnej.
Zalicza się do niego ok. 30 gatunków.
Gatunkiem typowym jest Tilia Europaea
Rodzaj wysokich i okazałych drzew liściastych, posiadających zazwyczaj gruby pień i szeroką, kopulasto wysklepioną koronę.
Słynące z długowieczności lipy cieszą się szacunkiem niewiele mniejszym niż dęby.
Niektóre gatunki, jak na przykład rodzime w Polsce Lipy Drobnolistna i Szerokolistna dożywają bez trudu ponad 500 lat i tym samym są drugimi (po Dębach) najdłużej żyjącymi drzewami liściastymi w Europie.
Jasne i miękkie drewno Lipowe jest wprawdzie zdecydowanie mniej trwałe niż Dębowe (prawdopodobnie od Lipowego drewna pochodzi znane chyba każdemu negatywne określenie "lipa", oznaczające coś o mizernej jakości), jednak ze względu na swoją niezwykłą plastyczność, daje się bardzo łatwo formować i stanowi wyśmienity materiał rzeźbiarski i modelarski.
Głównym znakiem rozpoznawczym Lip są ich sercowate liście.
W zależności od gatunku (odmiany) mogą się one różnić pewnymi detalami, jednak i charakterystyczny, szeroko-sercowaty kształt z lekko niesymetryczną nasadą obowiązuje dla całego rodzaju.
Lipy to jedne z najważniejszych drzew pszczelarskich (w Polsce - najważniejsze).
Zebrane w kilkukwiatowe wierzchotki, żółtobiałe, mocno pachnące kwiaty lip należą do najbardziej miododajnych i najliczniej odwiedzanych przez pszczoły, które wytwarzają z nich słynny Miód Lipowy.
Obok liści, także i kwiaty stanowią dobrą cechę rozpoznawczą rodzaju, ponieważ są osadzone na posiadających bardzo charakterystyczny, języczkowaty kształt, dużych, jasnozielonych podsadkach.
Podsadki długo utrzymują się na drzewie, po czym opadają wraz z owocami, którymi u Lip są niepozorne, kuliste orzeszki okryte zdrewniałą łupinką.
Lipy to ważne drzewa leśne i polne, ale też jedne z najpopularniejszych drzew ozdobnych.
Są one często sadzone w parkach i ogrodach, wzdłuż dróg, przy kościołach, na cmentarzach itp.
Obsadzone kilkusetletnimi drzewami słynne aleje Lipowe należą do najpiękniejszych w Europie.
Przemysłowe znaczenie Lip jest związane głównie z pszczelarstwem, rzeźbiarstwem, modelarstwem
i ziołolecznictwem.
Od niepamiętnych czasów lipy cieszą się u ludzi szczególną sympatią i są uważane za jedne z najszlachetniejszych drzew.
Potwierdzeniem tego może być chociażby ilość poświęconych im utworów w polskiej literaturze;
do najbardziej znanych z nich należy niewątpliwie fraszka Jana Kochanowskiego pt. Na lipę:
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, (...)
O Lipach pisali również m.in. Juliusz Słowacki, Maria Konopnicka i Ignacy Krasicki, a także wielu zagranicznych poetów i pisarzy.
Gatunki dziko rosnące w Polsce
Tilia Cordata
Tilia Platyphyllos
Gatunki uprawiane (wybór)
Tilia Americana
Tilia ×Europaea
Tilia Japonica
Tilia ×Euchlora
Tilia Mongolica
Tilia Tomentosa
Rodzaj obejmuje około 40 gatunków, z których w Polsce rodzime są dwa:
Tilia Cordata-Lipa Drobnolistna i Tilia Platyphyllos- Lipa Szerokolistna
Oba gatunki spontanicznie krzyżują się ze sobą dając w wyniku mieszańca o cechach pośrednich Tilia Europaea-Lipę Holenderską
Uprawiamy ponadto kilkanaście obcych gatunków i odmian Lip - m.in. często sadzone w parkach Tilia Tomentosa-Lipa Srebrzysta, oraz Tilia xEuchlora-Lipa Krymska
Do ciekawych, aczkolwiek bardzo rzadko spotykanych u nas gatunków należy Tilia Americana-Lipa Amerykańska - drzewo o sercowatych liściach osiągających 20cm długości (ze względu na rozmiary przypominają one liście Surmii).
http://pl.wikipedia.org/wiki/Lipa
http://drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/lipa/lipa.php
Lipa uznawana jest za narodową roślinę Czechów (pojawia się na fladze prezydenckiej), Słowaków, Słoweńców (nieoficjalna waluta Słowenii z lat 1989 – 1990), Serbów Łużyckich (m.in. w logo organizacji Domowina).
W Chorwacji zdawkowa jednostka monetarna nosi nazwę lipa.
Lipa była opisywana przez wielu poetów i pisarzy.
Najcudowniejszą z naszych lip, opisał Jan Kochanowski we fraszce Na lipę.
Juliusz Słowacki w swej „Podróży na Wschód”, myśląc z tęsknotą o Polsce, wyznaje:
"Lubiłem lipę, co nad sławnym Janem".
Maria Konopnicka, znakomita znawczyni chłopskich obyczajów pisała:
"Kołysz mi się kołysz, kołysko lipowa! Niechaj cię, Jasieńcu Pan Jezus zachowa!"
Ślady uwielbienia lipy przetrwały do dziś w nazwach niektórych miejscowości – Święta Lipa, Świętolipie, Święte Lipy... a wieś Święta Lipka (na granicy Warmii i Mazur, nad jeziorem Dejnowo) jeszcze długo po przyjęciu chrześcijaństwa słynęła jako przybytek pogańskich bogów.
Dawni Słowianie wierzyli, że lipa ochrania przed piorunami a dotknięcie jej pnia uzdrawia.
W mitologii rzymskiej drzewo to poświęcone było bogini Wenus.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/co...%C5%84.jpg
ta Lipa ma 700lat...