[ATTACHMENT NOT FOUND]
Kminek zwyczajny (Carum carvi L.)
Inne nazwy: kmin polny, kmin pospolity, polni kmin, karulek, karólik, karolek,
karolek kminek, karba, hanyż, hanyż polny, hanysz.
Angielska: Caraway. Francuska: Carvi. Niemiecka: Wiesen-Kummel.
Rosyjska: Tmin obyknowiennyj.
Nazwa: kmin wywodzi się najprawdopodobniej ze staroniemiec¬kiego kumin,
z łacińskiego cuminum, z greckiego kyminon.
Chociaż M. J. Kawałko w Historiach ziołowych pisze:
„A może nazwę kminku należałoby związać z Carią — rejonem nad Zatoką Mandalya (wybrzeże Azji Mniejszej — dzisiejsza Turcja), jak dowodził Pliniusz?
Wówczas opowieść o tym gatunku wypada zacząć od okresu późno¬egejskiego III (1400—1100 r. p.n.e.), w którym basen Morza Egejskiego stał się terenem migracji różnych plemion greckich".
M. Nowiński stwierdza w Dziejach upraw i roślin leczniczych, że owoce kminku znaleziono już w neolitycznych palafitach południowych Niemiec i Szwajcarii.
Kminek znany był niewątpliwie starożytnym Egipcjanom — jest o nim mowa w słynnych receptach spisanych na „papirusie Ebersa".
Znany był też prawdopodobnie dawnym Arabom, gdzie zwano go: karwia, karwoya lub karawija.
Do dziś trwają spory, czy kminek zwyczajny uprawiano w starożytnej Grecji i Rzymie.
W każdym razie pierwsze nie podlegające dyskusji wzmianki o tej roślinie podaje na pewno wybitny przyrodnik rzymski Caius Plinius Secundus (Pliniusz Starszy) w swojej Historii naturalnej, w której czytamy m.in. „(...) jest roślina careum nazwana tak od narodu swojego, ważna dla kuchni (...).
Najsławniejsza atoli jest z Carii, a potem z Frygii".
Rzymscy legioniści przywieźli kminek do Anglii, gdzie spotykamy go już w bardzo starych przepisach, chociaż zalecany był raczej w zwykłej kuchni, nie dostępując zaszczytu przydawania smaku potrawom na królewskim stole.
I tak np. (wg Bidwella), kiedy niemiecka guwernantka posypywała kminkiem, znanym w kuchni starogermańskiej, chleb z masłem i podawała go małej królewnie Wiktorii, dwór był wyraźnie z tego niezadowolony.
W średniowieczu w Europie kminek był jednym z licznych towarów, którymi handlowano, o czym świadczy m.in. istnienie taksy miasta Brugii na to zioło z roku 1304, zaś już w roku 1410 widniało ono na gdańskiej liście cen najpopularniejszych przypraw.
Zanim przejdę do omówienia typowych cech rośliny, muszę wspomnieć, że istnieją liczne dzikie gatunki kminku.
Najbardziej przydatny dla ziołolecznictwa i... kuchni jest jednak kminek zwyczajny obejmujący swoim zasięgiem Europę Północną i Środkową po północ¬no-wschodnią Hiszpanię północne Włochy, północny Iran, Syberię i Himalaje.
W Polsce pospolicie występuje na łąkach, pastwiskach, na miedzach, w rowach i przydrożach.
Kminek jest w naszym kraju coraz częściej uprawiany, a jedne z największych jego plantacji spotkać można na Żuławach Gdańskich.
Kminek zwyczajny w zasadzie zaliczamy do baldaszkowatych roślin dwuletnich, ale w szczególnie niesprzyjających warunkach może zakwitać dopiero po 3, 4, a nawet i więcej latach.
W pierwszym roku zazwyczaj wytwarza gruby mięsisty korzeń o zapachu marchwi z rozetą ciemnozielonych odziomkowych,ogonkowych, podwójnie lub potrójnie pierzastodzielnych liści, na szczycie zaostrzonych.
W drugim lub następnych latach z korzenia wyrastają dochodzące do 1 m pędy kwiatowe z dętą, nagą łodygą rozgałęzione w górnej części.
Na szczytach pędów w końcu maja i na początku czerwca powstają drobne, białe (rzadko czerwone) kwiaty zebrane w niezbyt obszerne baldachy.
Owocem jest sierpowata rozłupina, podwójna (rozpadająca się łatwo na dwie niełupki), brunatna, silnie aromatyczna.
Zbiór następuje pod koniec lata, gdy 2/3 owoców już dojrzeje.
Rośliny ścina się, wiąże w pęczki, suszy na powietrzu, a młóci wtedy, gdy reszta owoców zakończy dojrzewanie.
Niemal co roku — zarówno na świecie, jak i w naszym kraju — wprowadza się coraz to nowe odmiany hodowlane kminku zwyczajnego.
(Odmianą chyba najbardziej powszechnie uprawianą w Polsce jest kminek Kończewicki).
Owoce kminku zawierają do 8% olejku eterycznego, którego głównym składnikiem jest karwon, a ponadto limonen, kwasy organiczne, woski, garbniki, flawonoidy, żywice, mikroelementy.
Zioło wpływa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit i przewodów żółciowych, regulując dopływ żółci i soku trzustkowego do dwunastnicy.
Wzmaga też wydzielanie soku żołądkowego, poprawiając wyraźnie trawienie.
(Niektórzy wiejscy zielarze uważają, że żaden pokarm nie może zaszkodzić, jeśli się regularnie zażywa kminek z majerankiem).
Kminek jest jednym z najpopularniejszych środków tzw. wiatropędnych, a ponadto wykazuje działanie lekko moczopędne i bakteriobójcze.
Trzeba też wspomnieć o jego właściwościach mlekopędnych powodowanych przez bliżej nieznany jeszcze składnik.
Jako przyprawa kminek stosowany jest powszechnie do wyrobu wędlin, do mięs wołowych i wieprzowych, kwaszonej kapusty.
Podnosi smak i strawność pieczywa, twarogu i serów.
Z własnego doświadczenia radzę przed użyciem ich jako przyprawy nasiona kminku zemleć.
Można je także przyjmować (o czym już pisałem) w mieszance z otartym majerankiem lub z otrębami.
Kminek wchodzi w skład mieszanek ziołowych Normosa n i Neonormosan, Digestosan i Rektosan, wyciąg płynny z owoców kminku jest składnikiem syropu R h e 1 a x, a suchy wyciąg — składnikiem proszku Gastrochol.
W dawnej Polsce kminek był ceniony jako lek ziołowy i szczególnie często stosowany wśród biedoty na różnego rodzaju dolegliwości trawienne, ale uważano go też za dobry środek przy czerwonce i upławach.
Jak piszą D. Tyszyńska-Kownacka i T. Starek w książce Zioła w polskim domu, Syreniusz (1541—1611) podawał, że nasiona kminku zebrane wyłącznie nocą ozgniatano zalewając wodą i trzy¬mano przez 30 dni w garnku zagrzebanym w końskim gnoju, a następnie dodawano octu różanego i gotowano aż do zgęstnienia masy.
Z niej sporządzano maść na choroby oczu.
Dawniej kminkowi przypisywano także moce magiczne odpędzające złe duchy i dlatego jego nasiona noszono w woreczku zawieszonym na piersi.
Przyprawa wchodziła przed wiekami w skład wielu specjalnych napojów miłosnych.
źródło
