09-12-2011, 16:43
Jeż symbolizuje Słońce, ogień; czary; bogactwo; dotyk; sprzeciw, obronę, walkę ze złem; złego, złodzieja, łotra; pychę, gniew, żarłoczność, skąpstwo; słabość, małość, powolność; skromność; zachowawczość. Jeż (na Bliskim Wschodzie, w Azji Srodk.) — Słońce, ogień. Jeż zwija się w kulę najeżoną kolcami jak Słońce promieniami; pieczenie skóry od dotknięcia kolców jeża przypomina oparzenie od ognia. Jeż (w Azji Srodk.) — bohater cywilizacyjny, doradca człowieka, wynalazca rolnictwa związany z początkami życia osiadłego koczowników turkomongolskich. Jeż (w Chinach i Japonii) — bogactwo. Jeż — walka ze złem; przyjaciel ludzi jako pogromca jadowitych wężów. Jeż — dotyk, jeden z pięciu zmysłów; komplikacje dotykowe wynikłe z posiadania kolców: wg Pliniusza St. (10,83) jeże kopulują stojąc na tylnych nóżkach. Jeż — skromność, powściągliwość, konserwatyzm. Multa novit vulpes, verum echinus unum magnum łac. ’lis zna wiele sztuk, a jeż jedną, ale wielką*. Jeż — rzecz nie warta zachodu. modo, yenare Uporem: nunc mm tenes łac. ’spróbuj upolować zająca; dotąd złapałeś tylko jeża’ (Jeńcy 184 Plauta). Jeż — powolność, flegmatyczność, ociężałość, nieruchawość. Przysłowie: Spieszy się jak jeż z drożdżami (od anegdoty lud. o jeżu posłanym po drożdże, który wrócił po siedmiu latach, a na progu wywrócił się i wylał drożdże). Jeż — złodziej, rozbójnik. Okrada winnice z gron. Jeż — diabeł; skąpstwo, gniew, żarłoczność. Wg śrdw. bestiariuszy jeż zbiera spadłe winogrona, jabłka, figi, nabijając je na swoje kolce, a potem zjada je w ukryciu lub karmi nimi młode. Przysłowia: Sapie jak jeż z jabłkami. Ma jeża (węża) w kieszeni — skąpstwo nie pozwala mu sięgnąć do niej. Wg wierzeń lud. jeże wysysają mleko krów odpoczywających w polu. Jeż — łotr, złoczyńca, okrutnik. „Anna: ”Czyś nie ty króla tego zabił?” Gloucester: ”Prawda.” Anna: »Więc się przyznajesz, jeżu? O, daj Boże, abyś za grzeszny ten czyn w piekle gorzał!”” (Ryszard III 1.2 Szekspira, wg tł. L. Uiricha). Jeż — zwierzę czarowników, magów, demonów. Rusałka śpiewa: ,,Precz z dwudzielnym żądłem węże! Niech jeż, co się w kolcach leże, niech padalec i niech żmija łoże królowej omija” (Sen nocy letniej 2,3 Szekspira, tł. S. Koźmiana) — kołysanka dla Tytanii. Duchy Prospera „czasami jak jeże leżą na drodze i podnoszą kolei właśnie, gdzie gołą stąpać muszę nogą” (Burza 2, 2 Szekspira, tł. L. Uiricha), skarga Kalibana. Jeż — pycha. Przysłowie: Odyma się jak jeż. Postawić się jeżem — hardo, zuchwale. Jeż — energiczny sprzeciw. Przysłowia: Stawiać się jeżem (okoniem, sztorcem). Jeż pokole też. To nie sztuka zabić kruka albo sowę trafić w głowę, ale sztuka całkiem świeża gołą pupą siąść na jeża. Jeż — ubolewanie połączone z dokuczaniem. Przysłowie: Jeż kurczy się, a kole. W heraldyce: przezorny gospodarz. Koronowany jeż — godło króla fr. Ludwika XII. W marzeniu sennym: walka, kłopoty, trudności.