[Krystyna]

   
   
   
Wilczomlecz nadobny, wilczomlecz piękny, poinsecja nadobna, poinsecja, gwiazda betlejemska (Euphorbia pulcherrima Willd. ex Klotzsch)
Gatunek krzewu z rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae).
Pochodzi z Meksyku i Gwatemali.
Odkryty w latach 20. XIX wieku i przewieziony do Stanów Zjednoczonych, stał się popularną rośliną ozdobną.
Spopularyzowany został w połowie XX wieku, gdy wyhodowano odmiany dobrze znoszące warunki panujące w mieszkaniach strefy umiarkowanej.
Jest uprawiany w wielu krajach świata, przy czym w krajach międzyzwrotnikowych jako roślina ogrodowa.
Pod względem gospodarczym jest najważniejszą rośliną doniczkową na świecie

Naturalnie gatunek występuje w lasach w pasie wzdłuż wybrzeża Pacyfiku w Meksyku i południowej Gwatemali.
Łączna długość obszaru, na którym występuje wilczomlecz nadobny to około 2000 km.
W Meksyku w części północnej gatunek rośnie w stanach Durango i Sinaloa, a w części południowej w stanach: Chiapas, Guerrero, Jalisco, Michoacán, Nayarit i Oaxaca.
Wiadomo, że już w XVI wieku doszło do rozprzestrzeniania gatunku z udziałem człowieka. Aztekowie przemieścili rośliny w okolice obecnie istniejącego miasta Meksyk, prawdopodobnie lokalizacją pośrednią w przemieszczaniu była północna część stanu Guerrero.
W okolicach tych występują dzikie rośliny, jednak zwiększona częstość występowania roślin w pobliżu skupisk ludności wskazuje, że są one pozostałością ogrodnictwa sprzed wieków.
Według tradycji i badań genetycznych kultywary rozpowszechnione w wielu miejscach świata pochodzą od roślin rosnących w północnej i zachodniej części Guerrero

Gatunek uprawiany jest powszechnie jako roślina ozdobna, w obszarze międzyzwrotnikowym w gruncie.
Na niektórych obszarach w Afryce, na Wyspach Kanaryjskich i w Indiach jest to gatunek inwazyjny.

Jest to roślina wieloletnia.
Do rozwoju i corocznego kwitnienia wymaga przejścia przez okres spoczynku – jest rośliną dnia krótkiego i do zainicjowania kwitnienia wymaga przez około dwa miesiące przebywania w ciemności przez 8–16 godzin na dobę.
W zależności od odmiany, stadium rozwoju i temperatur wymagana długość dnia i nocy dla zainicjowania kwitnienia jest różna.
Rośliny tego gatunku rosną szybko, w ciągu jednego sezonu osiągnąć mogą 2-3 m wysokości

W naturze gatunek rośnie w wilgotnych miejscach w zalesionych wąwozach i dolinach w gorących i zrzucających liście w okresie suchym lasach monsunowych. Często na zboczach  przydrożach, nad rzekami i strumieniami, na polanach i skrajach lasów[8]. Jest odporny na susze.
Zapylacze tego gatunku nie są znani
Kwitnienie przypada na okres od połowy listopada po styczeń
Poszczególne, występujące w stanie dzikim populacje liczą zwykle niewiele okazów, najczęściej poniżej 20 roślin

Gatunek znany jest m.in. pod nazwą poinsecja nadobna, pochodzącą od nazwiska amerykańskiego męża stanu Joela Robertsa Poinsetta.
Został on w 1825 pierwszym ambasadorem Stanów Zjednoczonych w Meksyku. W 1828 roku w pobliżu Taxco de Alarcón znalazł ten gatunek wilczomlecza i jako pierwszy przywiózł go do USA.
Nazwę zwyczajową upamiętniającą amerykańskiego dyplomatę i botanika-amatora (ang. ‘poinsettia’) nadał gatunkowi amerykański ogrodnik William H. Prescott
Popularnie często gatunek nazywany jest też gwiazdą betlejemską.
Ta nazwa pochodzi od wyglądu – szczytowe podkwiatki wybarwiają się na czerwono i kontrastują z zielonymi liśćmi, z góry wyglądają jak gwiazda.
Często nazywany jest też wilczomleczem pięknym, ale ta nazwa jest błędna, ponieważ odnosi się do innej rośliny, także uprawianej jako doniczkowa – Euphorbia milli, zwanej też koroną cierniową

Rodzajowa nazwa naukowa (Euphorbia) upamiętnia greckiego lekarza – Euphorbusa, który w I wieku n.e. leczył władcę Mauretanii – Jubę II m.in. za pomocą soku mlecznego roślin z rodzaju wilczomlecz.
Nazwa gatunkowa pulcherrima oznacza w łacinie "najpiękniejsza".
Pierwszym botanikiem, który był autorem nazwy i diagnozy gatunkowej był Niemiec – Carl Ludwig Willdenow (1765–1812).

[Krystyna]

   
   
Odmiany uprawne
Wiele współczesnych odmian bierze swój początek od 'Oak Leaf' wyhodowanej przez panią Enteman w roku 1923 w Jersey City.
To z tej odmiany rodzina Ecke w południowej Kalifornii uzyskała kolejne hodując ten gatunek od lat 20. XX wieku.
Do lat 60. XX wieku największe znaczenie miały 'True Red' i 'Early Red', uprawiane na polach na kwiaty cięte.
W kolejnych latach większego znaczenia nabrały uprawy szklarniowe nastawione na produkcję roślin doniczkowych.
W roku 1963 powstała przełomowa, bo trwała i wytrzymująca warunki domowe odmiana 'Paul Mikkelsen', a w 1964 w Norwegii uzyskano odmianę 'Annette Hegg Red'.
W roku 1988 powstała 'Eckespoint Lilo' udoskonalona do 'Eckespoint Freedom', która została wprowadzona do obrotu handlowego w 1992.
Ta ostatnia odmiana stanowiła 50% sprzedawanych roślin o czerwonych przysadkach.
W 1991 roku opublikowany został artykuł o metodzie rozkrzewiania pędów poinsecji, a tym samym upowszechniono dotychczasowy sekret gospodarstwa Ecke Ranch i zwiększono skuteczność zabiegów hodowlanych różnych producentów, w tym europejskich

Znanych jest ponad 100 kultywarów tego gatunków różniących się formą wzrostu i barwą powabni.
Od form dzikich różnią się intensywniej i różnobarwnie zabarwionymi oraz większymi przysadkami.
Osiągają one u kultywarów od 17 do nawet ponad 30 cm długości. Uzyskano cały przekrój odmian różniących się barwami przysadek od klasycznej czerwieni poprzez różne odcienie koloru koralowego, różowego, kremowego po biały.
Zabiegi hodowlane zmierzają także do uzyskania roślin karłowych.
Uzyskanie tego typu odmian o dużych walorach ozdobnych i dobrze znoszących uprawę w pojemnikach umożliwiło popularyzację gatunku w latach 60. XX wieku

Zastosowanie
Jako roślina ozdobna gatunek został introdukowany do Stanów Zjednoczonych w roku 1825 z Meksyku.
W postaci rośliny doniczkowej rozpowszechnił się w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii.
W roku 2008 łączna wartość handlowa sprzedanych roślin osiągnęła 155 mln dolarów amerykańskich.
W Stanach Zjednoczonych wyprodukowano 50 mln, a w Unii Europejskiej 100 mln sztuk roślin tego gatunku.
Według dokumentów historycznych gatunek wprowadził do ogrodnictwa Joel Roberts Poinsett, który jako członek Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego wyjechał na ekspedycję do Meksyku wraz z grupą naukowców z Filadelfii.
Podczas wyprawy pozyskał egzemplarze wilczomlecza nadobnego i wysłał je do Ogrodu Botanicznego Bartrama w Filadelfii.
W placówce tej rośliny były uprawiane i eksponowane od roku 1829.
Jeden z pracowników ogrodu, Robert Buist wysłał w roku 1834 pierwsze rośliny do Europy.
Wilczomlecz nadobny jest rośliną krótkiego dnia, w wielu krajach uprawianą w szklarniach na sezon Bożego Narodzenia, w doniczkach i na kwiaty cięte.
Jeszcze do końca lat 50. XX wieku uprawiany był tylko przez nielicznych hobbystów, gdyż w mieszkaniach szybko tracił liście.
Dopiero nowe odmiany z gospodarstwa Paula Ecke z Kalifornii pozwoliły na skuteczną uprawę tego gatunku w warunkach mieszkaniowych.
Gospodarstwo Paula Jr Ecke z Kalifornii, specjalizujące się w hodowli poinsecji od początków XX wieku, jest wiodącym producentem tych roślin.
Jego udział w produkcji światowej wynosi ok. 50%, a w Stanach Zjednoczonych stanowi 70% rynku.
W 2012 roku rodzinna firma została przejęta przez przedsiębiorstwo ogrodnicze Agribio Group z siedzibą w Holandii.

Rośliny uprawiane jako doniczkowe zmusza się do zakwitania zwykle już przy wysokości od 0,3 do 0,6 m, przy czym wysokość roślin ograniczana jest różnymi sposobami, wśród których do najpopularniejszych należy stosowanie substancji chemicznych ograniczających wzrost.

Rośliny doniczkowe kwitnące w okresie zimowym stanowią popularną ozdobę w okresie Świąt Bożego Narodzenia, np. jako dekoracja stołu wigilijnego oraz do osłonięcia podstawy choinki świątecznej.
Poinsecja jest w wielu krajach drugim obok choinki symbolem chrześcijańskich Świąt Bożego Narodzenia.
Poza roślinami uprawianymi w doniczkach poinsecje uprawiane są na kwiat cięty.
Wstawione do wazonu zachowują trwałość do 2–3 tygodni.
Po transporcie roślin ciętych na sucho, w celu przedłużenia ich trwałości zaleca się przycięcie końców pędów (długości 3–5 cm) i zanurzenie ich w ciepłej wodzie

W strefie tropikalnej i subtropikalnej gatunek uprawiany jest jako ozdobna roślina ogrodowa.
Rośliny dobrze prezentują się sadzone pojedynczo na trawniku oraz w grupach z innymi krzewami i w żywopłotach.
Nie powinny być sadzone jednak w miejscach oświetlonych nocą sztucznym światłem (np. w pobliżu latarni ulicznych), ponieważ brak odpowiednio długiej ekspozycji na ciemność zakłóci cykl kwitnienia

Roślina lecznicza i kosmetyczna
W Meksyku i Gwatemali sok mleczny z tej rośliny używany był jako krem do golenia, w Gwatemali także jako lekarstwo na bóle zębów i środek wymiotny.
W kraju tym okłady z liści stosowano do złagodzenia bóli, a z przysadek uzyskiwano też w wiekach XIII do XVI czerwony barwnik.
Odwar z podsadek i kwiatów traktowany jest przez kobiety karmiące jako substancja zwiększająca laktację, może być to jednak niebezpieczne.
Liście są stosowane jako okład oraz w celu wywołania wymiotów i wypróżnienia
źródło

[Krystyna]

   
   
       
       
       
       
       
       
       
       
Obecność w kulturze
Poinsecja była cenioną rośliną już w okresie przed podbojem hiszpańskim.
Rosnące na niższych wysokościach rośliny transportowano do Tenochtitlánu na dwór Montezumy.
 Przez Azteków gatunek ten zwany był Cuetlayochitl albo Cuetlaxochitl, współcześnie w nahuatl gatunek nosi nazwy: Custicpascua xochitl, pascuaxochitl, pascualxochitl.
 U Indian roślina była symbolem czystości.
Po konkwiście ozdobne w okresie zimowym rośliny stały się jednym z symboli Bożego Narodzenia.
 Według legendy stało się to za sprawą małej meksykańskiej dziewczynki imieniem Pepita.
 Szła ona ze swym kuzynem Pedro w Wigilię do kaplicy bardzo zasmucona, ponieważ nie miała żadnego daru dla narodzonego Jezusa Chrystusa. Pedro pocieszał ją, mówiąc że nawet najmniejszy dar dany z miłością będzie doceniony.
 Wówczas Pepita zebrała skromny bukiet z kwiatów rosnących na przydrożu.
Kiedy złożyła bukiet w kaplicy przed sceną narodzin Jezusa, dokonał się cud – bukiet rozjarzył się brylantową czerwienią kwiatów.
 Od tego czasu poinsecja w Meksyku stała się znana jako Flores de Noche Buena (Kwiaty Świętej Nocy) i odtąd zakwitała w Boże Narodzenie.
W wieku XVII franciszkanie mieszkający w okolicach Taxco zaczęli wykorzystywać poinsecję podczas procesji.
 Tradycja meksykańska uznaje kwiaty za symbol Gwiazdy Betlejemskiej.
W Gwatemali rośliny te używane były do ozdabiania ołtarzy w okresie świątecznym.
W Stanach Zjednoczonych 12 grudnia uznany jest za "Narodowy Dzień Poinsecji" (National Poinsettia Day) (tego dnia przypada rocznica śmierci Joela Robertsa Poinsetta w 1851).
Przypadkowo tego samego dnia w Meksyku poinsecje są zwyczajowo używane jako ozdoba podczas Día de la Virgen de Guadalupe – święta z okazji wspomnienia liturgicznego Najświętszej Maryi Panny z Guadalupe
źrodło