Krzemień Czekoladowy
Odkrycie nieznanych wcześniej odsłonięć Krzemienia Czekoladowego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (drugim znanym obszarze po Górach Świętokrzyskich) podważyło naszą pozornie solidną wiedzę na temat gospodarki pradziejowej, opartą na rozmieszczeniu tego ważnego surowca.
Autorzy przedstawiają nowe, interdyscyplinarne badania dotyczące prehistorycznego wydobycia Krzemienia Czekoladowego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, rozmieszczenia artefaktów z krzemienia czekoladowego na Wyżynie i poza nią oraz metod odróżniania tego materiału od Krzemienia Czekoladowego z Gór Świętokrzyskich.
https://static.cambridge.org/binary/vers...tatus=live
https://static.cambridge.org/binary/vers...tatus=live
Spośród wielu odmian Skał Krzemionkowych, które były wykorzystywane jako surowiec na terenie Polski, Krzemień Czekoladowy wyróżnia się pod względem technicznym i wizualnym
Krzemień Czekoladowy jest przedmiotem badań od blisko 100 lat (np. KrukowskiOdniesienie Krukowski Surowiec ten był wykorzystywany we wszystkich okresach pradziejów, a znaleziska znane są niemal ze wszystkich regionów Polski, a także z krajów sąsiednich, głównie z Europy Środkowej
Najlepiej poznaną i zbadaną strefą jego występowania jest północno-wschodni kraniec Gór Świętokrzyskich ; przez wiele lat obszar ten był uważany za jedyny region występowania tego surowca (SchildOdniesienie Schild1971 ; BudziszewskiLiteratura Budziszewski, Borkowski, Libera, Sałacińska i Sałaciński2008 ).
Wcześniejsze rekonstrukcje dawnej gospodarki oparte na rozmieszczeniu Krzemienia Czekoladowego były prostymi modelami, zakładającymi wydobycie Krzemienia Czekoladowego wyłącznie w Górach Świętokrzyskich.
Obecny stan wiedzy zmienił niedawne odkrycie złóż tego surowca, zlokalizowanych około 200 km na zachód, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej (Krajcarz i in.).
Referencje Krajcarz, Krajcarz, Sudoł i Cyrek2012 ).
Odkrycie to ma istotny wpływ na wszystkie dotychczasowe interpretacje dotyczące wykorzystania i dystrybucji tego surowca, zarówno w skali regionalnej, jak i europejskiej.
Wyniki naszych badań umożliwią dalsze śledzenie zorganizowanych kontaktów międzygrupowych, które stanowią kanały wymiany między odległymi społecznościami.
Projekt „Krzemień Czekoladowy na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej: Wydobycie, Użytkowanie i Dystrybucja”, kierowany przez Magdalenę Sudoł-Procyk, ma na celu szczegółowe zbadanie rozprzestrzenienia się złóż Krzemienia Czekoladowego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i miejsc jego eksploatacji oraz określenie roli tego surowca w społecznościach pradziejowych Europy Środkowej.
Czynniki te są szczególnie istotne dla badań nad skalą wykorzystania lokalnych zasobów surowcowych oraz dla tych, którzy próbują zrozumieć obecność materiału importowanego z odległych źródeł w zespołach stanowisk z epoki kamienia.
Metodologia
W projekcie zastosowano wielopłaszczyznowe metody badań archeologicznych i geologicznych, mające na celu rozpoznanie kolejnych odsłonięć krzemienia czekoladowego na obszarze Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, gdzie ten materiał był wydobywany i przetwarzany.
Odsłonięcia Krzemienia Czekoladowego odkryto na wschodnim skraju centralnej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w Dolinie Udorki, w pobliżu Poręby Dzierżnej. Obecnie jest to jedyne znane złoże Krzemienia Czekoladowego poza Górami Świętokrzyskimi.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska charakteryzuje się monoklinalną budową geologiczną.
W związku z tym spodziewamy się odnalezienia kolejnych odsłonięć Krzemienia Czekoladowego, tworzących wydłużony pas biegnący z północy na północny zachód i z południowego wschodu wzdłuż wschodniego skraju Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Szczegółowe mapowanie geologiczne tych odsłonięć, połączone z badaniami ich kontekstu geologicznego i geomorfologicznego, umożliwi określenie ich dostępności w przeszłości, a co za tym idzie, także znaczenia gospodarczego tych złóż dla społeczeństw prehistorycznych.
W pobliżu złóż Krzemienia Czekoladowego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej odkryto kilka stanowisk prehistorycznych, w tym kopalnię krzemienia i warsztaty kamieniarskie ( ryc. 1 ; Sudoł-Procyk i in.).
Referencje Sudoł-Procyk, Budziszewski, Krajcarz, Jakubczak, Szubski, Werra i Woźny Kopalnia znajduje się w dolinie Udorki.
Geomorfologia odsłonięcia została w znacznym stopniu zmieniona przez działalność prehistoryczną (widoczną również na obrazach lidarowych; ryc. 3a ).
Liczne wyrobiska – pozostałości szybów górniczych – co najmniej czterech typów skupione są w strefach schodkowych na zboczu doliny (Sudoł-Procyk i in.).
Referencje Sudoł-Procyk, Budziszewski, Krajcarz, Jakubczak, Szubski, Werra i Woźny2018 ).
Wstępne dane zastępcze oparte na przesłankach stratygraficznych oraz początkowym datowaniu OSL i radiowęglowym (Sudoł-Procyk i in. Referencje Sudoł-Procyk, Krajcarz, Malak i Werra2021 ) potwierdzają, że Krzemień Czekoladowy z tego regionu ( ryc. 3b ) był znany i pozyskiwany przez społeczności łowiecko-zbierackie co najmniej od schyłkowego plejstocenu i wczesnego holocenu.
Stanowisko zostanie dokładnie zbadane w celu lepszego zrozumienia charakteru obiektów górniczych oraz ich kontekstu chronologicznego i kulturowego.
Szczegółowe badania archeologiczne w strefach odsłonięć ujawnią wszelkie inne stanowiska prehistoryczne zlokalizowane w pobliżu złóż, potencjalnie związane z eksploatacją i przetwarzaniem Krzemienia Czekoladowego.
https://www.cambridge.org/core/journals/...34169275EE
