[onoleczka11]

Mądra Wasylisa*. O Babie Jadze, intuicji i wyprawie inicjacyjnej

Dawno, dawno temu była sobie, a może i nie, młoda matka leżąca na łożu śmierci z twarzą tak bladą jak białe płatki woskowych róż w zakrystii pobliskiego kościółka. Jej mąż i mała córeczka siedzieli na skraju starego drewnianego łóżka, modląc się, by Bóg przeprowadził ją bezpiecznie na tamten świat.
Konająca matka przywołała Wasylisę i dziewczynka w czerwonych bucikach i białym fartuszku przyklękła u jej boku.
-Oto laleczka dla ciebie, kochanie — szepnęła matka i spod włochatego pledu wydobyła malutką lalkę, która tak jak Wasylisa była ubrana w czerwone buciki, biały fartuszek, czarną spódniczkę i kamizelkę wyszywaną kolorowymi nićmi.
-Wysłuchaj moich ostatnich słów, najdroższa dziecino — rzekła matka. — Jeśli kiedykolwiek zgubisz drogę albo będziesz potrzebowała pomocy, zapytaj tę laleczkę, co masz robić. Ona ci pomoże. Miej ją zawsze przy sobie. Nikomu o niej nie mów. Nakarm ją, kiedy będzie głodna. To moja obietnica, moje błogosławieństwo dla ciebie, najdroższa córeczko. — Z tymi słowy oddech zatonął w ciele matki i połączył się z duszą, uleciawszy spomiędzy warg. Po chwili umarła.
Dziewczynka i jej ojciec pogrążyli się w długiej żałobie. Ale, jak pole okrutnie zryte po bitwie znów się zieleni, tak ojciec wreszcie otrząsnął się z bólu i ożenił powtórnie z wdową, która miała dwie córki. Choć nowa macocha i jej dzieci mówiły uprzejmym tonem i zawsze się uśmiechały jak prawdziwe damy, za ich uśmiechami kryło się coś zdradliwego, czego ojciec Wasylisy nie dostrzegał.
Rzecz to pewna, że kiedy te trzy zostawały z Wasylisą same, gnębiły ją, zmuszały do posług, kazały rąbać drwa, aż wkrótce jej gładka skóra stwardniała i pociemniała. Nienawidziły jej, bo była słodka, jakby nie z tego świata. Była również niezwykle piękna. Piersi miała pełne, ich zaś więdły od podłości. Była uczynna i nigdy nie narzekała, podczas gdy macocha i przybrane siostry gryzły się między sobą jak szczury na stosie śmieci nocą.
Przyszedł dzień, kiedy macocha i przybrane siostry nie mogły już dłużej znieść Wasylisy. Zaczęły spiskować.
-Powiedzmy jej, że ogień na palenisku wygasł, i wyślijmy ją do ciemnego lasu, do Baby-Jagi, czarownicy, niech ją prosi o płomień do paleniska. Kiedy znajdzie Babę – Jagę, stara wiedźma niechybnie zabije ją i zje. — Klasnęły w ręce wszystkie trzy i zapiszczały jak dzikie zwierzęta z ciemnego lasu.
Tego samego wieczoru, kiedy Wasylisa wróciła z chrustem na opał, w całym domu panował chłód i mrok. Zmartwiona zapytała macochę:

— Co się stało? Na czym będziemy gotować? Jak oświetlimy ciemny dom?

Macocha ofuknęła ją tylko.

— Ty głupie dziecko. Widzisz, że ogień wygasł. Ja nie mogę iść do lasu, bo jestem za stara. Moje córki nie pójdą, bo się boją. Tylko ty możesz iść do lasu na poszukiwanie Baby – Jagi i prosić o rozżarzone węgle na rozpałkę.

Niewinna Wasylisa odrzekła:

— Dobrze, niech tak będzie, pójdę.

I zaraz wyruszyła. Las robił się coraz gęstszy i ciemniejszy, suche patyki złowrogo trzaskały pod nogami. Sięgnęła do głębokiej kieszeni fartuszka, gdzie trzymała laleczkę, którą dostała od matki. Pogłaskała lalkę w kieszeni i powiedziała:

— Wystarczy jej dotknąć, żeby lepiej się poczuć.

Na każdym rozstaju dróg Wasylisa sięgała do kieszeni i radziła się laleczki:

— Czy powinnam pójść w prawo czy w lewo?

Lalka kiwała głową „tak” i „nie”, „tędy” i „tamtędy”. Wasylisa w drodze dzieliła się z nią chlebem i robiła wszystko, co poleciła jej laleczka.

Nagle minął ją galopem jeździec w bieli na białym koniu i nastał świt. Dalej spotkała jeźdźca w czerwieni jadącego wolno na czerwonym koniu i wtedy wzeszło słońce. Wasylisa szła, szła, a gdy się zbliżyła do chaty Baby – Jagi, nadjechał kłusem jeździec ubrany na czarno na czarnym koniu i wjechał wprost do chaty Baby – Jagi. Zaraz potem zapadła noc. Ogrodzenie z czaszek i nagich kości okalające chatę zaczęło lśnić wewnętrznym żarem, tak że od całej leśnej polany biła niesamowita poświata.
Baba – Jaga była straszliwą istotą. Jeździła nie powozem, nie dorożką, ale w kotle w kształcie moździerza, który latał o własnych siłach. W tym dziwacznym pojeździe czarownica wymachiwała wiosłem w kształcie tłuczka, a drogę za sobą zamiatała miotłą zrobioną z włosów zmarłych.
Kocioł szybował po niebie, a tłuste włosy Baby-Jagi powiewały za nim. Długi podbródek zakrzywiony w górę i wielki haczykowaty nos stykały się pośrodku. Miała małą siwą kozią bródkę i na skórze mnóstwo brodawek od jadu ropuch. Paznokcie w brązowych plamach były grube, ostro zakończone i tak zakrzywione, że nie mogła zacisnąć dłoni w pięść.
Jeszcze bardziej niesamowity był dom Baby – Jagi. Stał na ogromnych, pokrytych łuskami, żółtych kurzych nogach i wędrował tu i tam, a czasem wirował w kółko jak ekstatyczny tancerz. Rygle na drzwiach i okiennicach zrobione były z ludzkich palców rąk i nóg, a zamek u drzwi frontowych był pyskiem, z którego wystawało mnóstwo ostrych kłów.

Wasylisa zapytała laleczkę:

— Czy to jest dom, którego szukamy?

A lalka swoim cichym sposobem odpowiedziała:

— Tak, to jest miejsce, którego szukasz.

Zanim Wasylisa zrobiła następny krok, Baba-Jaga w kotle obniżyła lot tuż obok niej i wrzasnęła:

— Czego chcesz? — Dziewczynka zadrżała.

— Babciu, przychodzę po ogień. W moim domu jest zimno… moja rodzina zginie… Potrzebuję ognia.

Baba-Jaga warknęła:

— Taaaak. Znam cię, znam twoją rodzinę. Jesteś do niczego, dziecko, pozwoliłaś, by ogień zagasł. To nieroztropne z twojej strony. A właściwie dlaczego ja miałabym ci dawać ogień?

Wasylisa poradziła się laleczki i szybko odpowiedziała:

— Bo cię o to proszę.

Baba-Jaga zamruczała:

— Masz szczęście. To jest właściwa odpowiedź.

A Wasylisa pękała z dumy, że udało jej się dobrze odpowiedzieć. Baba – Jaga pogroziła:

— Ani myślę dawać ci ognia, dopóki na niego nie zapracujesz. Jeśli wypełnisz moje polecenia, to dostaniesz ogień. Jeśli nie… — Wasylisa ujrzała, jak oczy Baby Jagi zamieniają się nagle w czerwone węgle. — Jeśli nie, moje dziecko, to zginiesz.

Baba-Jaga wpadła do chatki, rozłożyła się na łóżku i rozkazała Wasylisie przynieść jedzenie gotujące się na piecu. Jedzenia było dość, by wykarmić dziesięciu chłopa, ale Baba-Jaga pożarła wszystko, zostawiając dla Wasylisy tylko maluśką skórkę chleba i łyczek zupy.

— Upierz moje ubrania, pozamiataj podwórze i wysprzątaj dom, potem przygotuj posiłek, oddziel spleśniałe ziarna od dobrych i dopilnuj, żeby wszystko było w porządku. Wrócę i sprawdzę, jak się sprawiłaś. Jeśli nie wykonasz zadania, to zrobię z ciebie ucztę. — Mówiąc to, Baba – Jaga odleciała w swoim kotle, łapiąc nosem kierunek wiatru, z włosami łopoczącymi jak żagiel. I znowu zapadła noc.

Gdy tylko Baba-Jaga zniknęła, Wasylisa zwróciła się do laleczki.

— Co mam robić? Czy zdążę z tym wszystkim na czas?

Lalka zapewniła ją, że tak, kazała jej coś zjeść i położyć się spać. Wasylisa dała jej też trochę jedzenia i zasnęła. Rankiem laleczka wykonała wszystkie prace, zostało tylko ugotowanie jedzenia. Kiedy pod wieczór Baba-Jaga wróciła, zastała wszystko gotowe. Z jednej strony zadowolona, z drugiej rozdrażniona brakiem niedociągnięć, Baba-Jaga odezwała się szyderczo:

— Masz naprawdę wielkie szczęście.

Potem wezwała wierne sługi, by zmieliły przebrane ziarna. W powietrzu pojawiły się trzy pary rąk i zaczęły mielić zboże. Plewy fruwały po chałupce jak złote płatki śniegu. Wreszcie robota była skończona i Baba – Jaga usiadła do posiłku. Jadła długie godziny, nakazawszy Wasylisie rankiem znowu posprzątać dom, zamieść podwórze i wyprać ubrania. Następnie wskazała wielki kopiec piachu na podwórzu.

– W tej kupie ziemi i piasku jest pełno ziarenek maku, miliony. Chcę, żebyś rano powybierała mak na jedną kupkę, a piasek na drugą.

Wasylisa omal nie zemdlała.

— Doloż moja, jak mam to zrobić? — Sięgnęła do kieszeni, a lalka szepnęła:

— Nie martw się, ja się tym zajmę.

Kiedy w nocy Baba-Jaga zaczęła chrapać, Wasylisa zabrała się do wybierania maku z piasku. Po jakimś czasie odezwała się laleczka:

— Połóż się teraz spać. Wszystko będzie dobrze.

I znowu laleczka zrobiła wszystko za nią, a kiedy stara kobieta wróciła do domu, wszystko było gotowe. Baba-Jaga przemówiła sarkastycznie przez nos:

— Dobrze! Masz szczęście, że ci się to udało.

Wezwała wierne sługi, by wycisnęły olej z ziarenek maku i znów pojawiły się trzy pary rąk i zabrały się do pracy.

Kiedy Jaga ocierała usta z tłuszczu z potrawki, Wasylisa stanęła obok.

— Na co się tak gapisz? — warknęła Baba-Jaga.

— Czy mogę cię o coś zapytać, babciu? — odezwała się Wasylisa.

— Pytaj — rozkazała Baba-Jaga — ale pamiętaj: Jeśli za dużo wiesz, to za szybko się zestarzejesz.

Wasylisa zapytała o białego mężczyznę na białym koniu.

— Aha—rzekła Baba-Jaga z czułością. — Ten pierwszy to mój Dzień.

— A czerwony jeździec na czerwonym koniu?

— To moje Wschodzące Słońce.

— A czarny jeździec na czarnym koniu?

— Ten trzeci to moja Noc.

— Rozumiem — powiedziała Wasylisa.

— Nie krępuj się, dziecko. Chcesz jeszcze o coś zapytać? — namawiała Baba-Jaga.

Wasylisa już miała zapytać o pary rąk, które pojawiały się i znikały, ale laleczka zaczęła podskakiwać w kieszeni, więc zamiast tego powiedziała:

— Nie, babciu. Jak mówisz, jeśli się za dużo wie, to można się za szybko zestarzeć.

— Ach — rzekła Jaga, przekrzywiając głowę jak ptak. — Jesteś mądra jak na swój wiek, dziewczynko. Jak to się stało, że jesteś taka bystra?

— Dzięki błogosławieństwu mojej matki — uśmiechnęła się Wasylisa.

— Błogosławieństwu?! — skrzeknęła Baba-Jaga. — Błogosławieństwo?! W tym domu nie potrzebujemy żadnych błogosławieństw. Lepiej ruszaj już w drogę, moja córko.

I wypchnęła Wasylisę w ciemną noc.

— Czekaj, dziecko. Masz! — Baba-Jaga zdjęła z płotu jedną z czaszek z ognistymi oczodołami i zatknęła ją na kij. — Masz! Zabierz tę czaszkę do domu. To twój ogień. Ani słowa więcej. Ruszaj w drogę.

Wasylisa zaczęła dziękować, ale laleczka w kieszeni znowu podskoczyła i Wasylisa zrozumiała, że musi zabrać ogień i iść. Biegła do domu przez ciemny las, na wszystkich zakrętach i rozstajach kierując się radą laleczki. Szła przez las, niosąc czaszkę, która migotała ogniem przez oczodoły i dziury w miejscu nosa, uszu i ust. Nagle przelękła się, że czaszka jest taka ciężka i takie dziwne rzuca światło i już, już chciała ją wyrzucić. Ale czaszka przemówiła do niej, kazała się uspokoić i iść dalej, do domu macochy i przybranych sióstr. I Wasylisa usłuchała.

Kiedy była już niedaleko domu, macocha i siostry wyjrzały przez i okno i zobaczyły dziwne błyski tańczące pośród drzew. Światło się zbliżało. Nie mogły pojąć, co też to może być. Od dawna myślały, że już się pozbyły Wasyłisy. Skoro tak długo nie wraca, to znaczy, że już nie żyje, a jej kości porozwlekały dzikie zwierzęta.

Wasylisa była coraz bliżej. A kiedy macocha i jej córki poznały, że to ona, wybiegły jej naprzeciw, wołając, że odkąd poszła, nie miały w domu ognia. Choć starały się ze wszystkich sił go rozpalić, zawsze wygasał.

Wasylisa triumfalnie wkroczyła do domu, dumna, że przeżyła taki niebezpieczną podróż i sprowadziła ogień. Czaszka na kiju rozżarzonymi oczami śledziła każdy ruch macochy i sióstr i paliła je swym żarem, a rano ze złej trójki zostały tylko wypalone żużle.

——————————

Intuicja to skarb dla każdej istoty, ale zwłaszcza dla kobiet. Jest szczególną umiejętnością, do której nie ma żadnej ogólnie przyjętej instrukcji obsługi. Przeciwnie, intuicja z natury jest głosem wewnętrznym, wręcz intymnym dialogiem z samym sobą i nikt poza tobą samą nie może cię nauczyć rozumienia instynktownego języka. Baśnie, w których bohater czy bohaterka ruszają w drogę obrazują właśnie proces dojrzewania, moment gdy przestaje się już jedynie słuchać wiedzy podawanej przez innych, a zaczyna wykorzystywać tą, którą zgromadziło się samemu. Mądra Wasylisa to baśń słowiańska, opowiadana w Rosji, Polsce, Jugosławii, Rumunii oraz krajach nadbałtyckich, która zawiera w sobie archetypy mówiące o procesie inicjacji kobiety. Inicjacja to przekazywanie siły intuicji z jednego pokolenia na kolejne, nawet jeżeli nie istnieją już obrzędy, które w tym pomagały, a sam dar intuicji jest lekceważony przez racjonalne myślenie. W przyrodzie i w psychice nic nie ginie. Inicjacja polega na wypełnieniu dziewięciu konkretnych zadań. Podstawowym celem jest nawiązanie dobrego, serdecznego, pełnego zaufania kontaktu z tą istotą, którą nazywamy „mądrą kobietą”, kwintesencją archetypu Dzikiej Kobiety.

Zadanie Pierwsze: pozwolić umrzeć zbyt dobrej matce.

Tak jak w baśni o Kopciuszku na samym początku umiera ukochana matka Wasylisy, symbolizująca zbyt dobrą, zawsze troskliwą i nadopiekuńczą psychiczną matkę czy to biologiczną, czy w nas samych. Dzieje się to w momencie, gdy zdajemy sobie sprawę, że zbyt dobra matka, która dotychczas była dla nas niezbędna, zaczyna przeszkadzać w podejmowaniu samodzielnych decyzji i hamować nas w rozwoju. Matka nadopiekuńcza w sposób naturalny zaczyna tracić znaczenie kiedy kobieta dojrzewa i od tego momentu powinna funkcjonować jedynie jako źródło czułości i ciepła, a nie jako siła napędowa naszych działań w świecie, który przecież wcale nam nie matkuje. Może nam jednak przekazać w darze coś bardzo cennego czyli intuicję, która w baśni przedstawiona jest jako laleczka. Więc chociaż zbyt dobra matka nie może wywierać wpływu na dziewczynkę poza pewną granicą w jej życiu, dobrzeją wyposaża na przyszłą drogę. Przekazuje błogosławiony dar w postaci laleczki i jak się przekonujemy, jest to w istocie wielkie błogosławieństwo.

Może być jednak tak (i bardzo często tak właśnie się dzieje), że dziewczyna opuszczając dom rodzinny nie ma jeszcze odpowiednio wykształconej intuicji i szuka jej trochę po omacku wpadając przy tym nieraz w pułapki. Nieprawidłowe działanie owego przenikliwego wewnętrznego wzroku może być spowodowane różnymi czynnikami: zbyt dużą ilością ciężkich przeżyć w dzieciństwie albo nieobecnością opiekuńczej, wystarczająco dobrej matki, ale także tym, że zbyt dobra matka wcale nie chce umrzeć i pragnie nadal roztaczać opiekę nawet jeżeli zagraża to dalszemu rozwojowi psychiki. Zbyt długie hodowanie w sobie opiekuńczej matki oznacza powstrzymywanie się od wyzwań i stawiania celów, co jest istotą świadomego życia i co pomaga rozwijać się instynktowi. Moja osobista refleksja jest taka, że wiele kultur i religii zachęca dziewczęta, aby poprzestały na etapie zbyt dobrej matki. Rozejrzyjcie się dookoła i zapytajcie samych siebie: Ile matek jest w stanie samodzielnie i bez presji zrezygnować z ochrony dziecka, czy będzie chodziło o wspinanie się pięciolatka na drzewo, czy o wyjazd piętnastolatka pod namiot, czy skakanie dwudziestopięciolatka ze spadochronem? Ile będzie zachęcać do podjęcia ryzyka? Wychowując dziecko warto przyglądać się nie tylko ludziom, ale i zwierzętom. Wilczyce chętnie bawią się z małymi, ale gdy nadchodzi czas, a młode nie chce opuścić gniazda mimo że jest już nauczone polowania, zdobywania pożywienia i przetrwania w środowisku, matki zaczynają warczeć, pokazywać kły i wypychać potomstwo w świat. Nie robią dlatego, że nagle stają się ich wrogami. Robią to dlatego, że są ich sprzymierzeńcami w świecie, którym rządzą cykle, a nie poddawanie się zmianom w sposób naturalny przynosi zazwyczaj poważne konsekwencje. Inicjacja Wasylisy rozpoczyna się od zrozumienia, że trzeba się pogodzić ze śmiercią tego, co musi umrzeć. Oznacza to, że w psychice muszą umrzeć te wartości i postawy, które już jej nie podtrzymują. Należy się przyjrzeć szczególnie tym odwiecznym dogmatom, które czynią życie zbyt łatwym i bezpiecznym, które chronią przed każdą trudnością, które sprawiają, że kobieta, zamiast dumnie kroczyć, bezład­nie ucieka przed życiem. Czas, kiedy „pozytywna matka” z dzieciństwa zanika — a razem z nią jej postawy — jest zawsze czasem wielkiej nauki. Chociaż w życiu każdego z nas są takie okresy, kiedy mamy pełne prawo pozostawać blisko opiekuńczej psychicznej matki (na przykład, kiedy rzeczywiście jesteśmy dziećmi, podczas rekonwalescencji po chorobie, po psychicznym czy duchowym wstrząsie albo kiedy nasze życie jest zagrożone i tylko spokój może zapewnić nam bezpieczeństwo), i chociaż zacho­wujemy w pamięci wielką pomoc, jakiej nam udzielała, nadchodzi także czas, kiedy… trzeba zmienić matkę.(…) Podobnie bywa, kiedy pragniemy dalej się rozwijać — wówczas wymieniamy wszechobecną wewnętrzną matkę, która tak dobrze służyła nam, kiedy byłyśmy małe, na inną, która zamieszkuje jeszcze głębiej, w dzikich obszarach psychiki; matkę, która jest zarazem naszą towarzyszką i mistrzynią. Jest to matka kochająca, ale sroga i wymagająca.

Oczywiście odchodzenie od zbyt dobrej matki nie jest procesem łatwym i bezbolesnym dlatego rzadko kto jest w stanie odłączyć się od niej jedynie ze względu na to, że nadszedł już na to czas. Przyjemnie jest przebywać w cieple i wygodzie, gdzie mamy zapewnioną bezwarunkową miłość i gdzie niczego się od nas nie wymaga. Na pewno wielu z nas słyszy głosy namawiające, żeby zostać pod bezpiecznymi skrzydłami matki, bo przecież „tam jest niebezpiecznie!”, „jak sobie tam samemu poradzisz?”, „może ci się nie udać!”. Nawet w języku widać ślady takiego myślenia, ile osób powtarza, że „nie ma jak u mamy” albo chwali sobie „kuchnię jak u mamy”. To wewnętrzna zbyt dobra matka w nas obawia się o swoje wpływy i nie da się jej zmienić, bo taka już jest jej natura. Można od niej tylko odejść. Inaczej będziemy tłumić głęboko potrzebę osiągnięcia czegoś samodzielnie, a potrzeby zbyt długo tłumione wybuchają gwałtownie w najmniej spodziewanych momentach. Tak jak napisał Guillaume Apollinaire**: „Stawiamy ich nad urwiskiem i ka­żemy latać. Wzbraniają się. Mówimy: Leć! Wzbraniają się. Wtedy spychamy ich z krawędzi. I latają”. Czasem kobieta boi się nawet na krótko zostać bez oparcia, zabez­pieczenia i pewności. Znajduje tyle wymówek ile włosów na głowie. A musi po prostu skoczyć głową w dół, nie wiedząc, co będzie dalej. To jedyna rzecz, która pozwoli jej odzyskać intuicyjną naturę. Czasem kobieta jest do tego stopnia uwikłana w „bycie zbyt dobrą matką” dla innych dorosłych, że przysysają się do jej tetas (sutków) i wcale nie mają zamiaru ich wypuścić. Wtedy trzeba ich „odtrącić tylną łapą” i robić swoje. A ponieważ psychika w czasie snu kompensuje między innymi to, do czego ego nie chce lub nie potrafi się przyznać, sny kobiet w czasie takich zmagań psychicznych będą pełne — w ramach kompensacji — pościgów, ślepych uliczek, samochodów, które nie chcą zapalić, nie donoszonych ciąż i innych symboli obrazujących życie, które utknęło w miejscu. W głębi trzewi kobieta wie, że być samą słodyczą zbyt długo jest dla niej zabójcze.

Zadanie Drugie: oświetlanie srogiego cienia

I znowu podobnie jak w bajce o Kopciuszku bohaterkę zaczynają prześladować macocha i przyrodnie siostry, które symbolizują tzw. cień czyli te cechy osobowości, które nie są akceptowane przez społeczność, jednak mimo wszystko istnieją w naszej psychice. Są to siły zazdrości, zaborczości, wykorzystywania, okrucieństwa itd., które działają destrukcyjnie nie tylko na otoczenie, ale przede wszystkim na duszę samej kobiety. Macocha i siostry mogą realizować w psychice nakazy kultury czy religii, do której kobieta należy, ale jak łatwo zauważyć nie jest to naturalna rodzina duszy, a ta przybrana. Nigdy nie będą traktować jej po partnersku, zwracać uwagę na jej potrzeby i słuchać jej głosu. Dusza nie jest dla nich podmiotem, a przedmiotem. Nie lubią jej, nie rozumieją i traktują jak obcą. Dlaczego? W baśniach rolę obcego, wyrzutka, często odgrywa ten, kto jest najbliższy naturalnej mądrości. Stąd wszelkie komentarze i samobiczujące myśli wypowiadane przez otoczenie lub wewnątrz nas typu: ‘Nie potrafisz”, „Nie wiesz”, „Brakuje ci zdolności, rozumu, śmiałości itd.”, „Nie nadajesz się”, „Lepiej poddaj się od razu” są jak rak czy guz, który trzeba usunąć. Potrzeba intuicji, aby przejrzeć je na wylot. Ponieważ Wasylisa nie w pełni zdaje sobie jeszcze sprawę z własnych atutów, pozwala, by to zło wypaczyło linię jej życia. Aby mogła je odzyskać, musi wydarzyć się coś innego, coś życiodajnego. Z nami jest podobnie. W opowieści widzimy, że intuicyjne rozumienie tego, co się wokół niej dzieje, jest u Wasylisy dość słabe, a psychicz­ny ojciec także nie dostrzega wrogości otoczenia; on także jest zbyt dobry i sam nie ma rozwiniętej intuicji. Interesujące, że córki, które mają tak prostodusznych ojców, często potrzebują o wiele więcej czasu na przebudzenie.



Ta część opowiada o etapie, kiedy kobieta jest nękana przez żądania ego by spełniać żądania innych i w ten sposób zapewniać mu warunki do realizowania się. Tyle że słuchanie ego zostawia gdzieś z tyłu potrzeby duszy, a ta nie może się z tym zgodzić. Wasylisa zaczyna rozumieć, że bycie miłą, grzeczną i usłużną nie wystarcza by zdobyć miłość i szacunek innych. Nawet bycie de facto niewolnicą w domu nie sprawi, że zostanie doceniona i wynagrodzona. Uległość wobec innych powoduje niemiły wstrząs, który musi zauważyć każda kobieta. Mianowicie uświadamiamy sobie, że kiedy jesteśmy po prostu sobą, inni często wyrzekają się nas, ale kiedy ulega­my innym, to my wyrzekamy się samych siebie. To bolesne rozdarcie, lecz musi do niego dojść, a wybór powinien być jasny.

Macocha i siostry knują, aby na dobre pozbyć się Wasylisy. Dają złudną obietnicę, że jeżeli pójdzie do lasu, nie da się pożreć Babie Jadze (choć oczywiście nie sądzą by było to możliwe) i wróci z ogniem to być może ją zaakceptują. Tutaj następuje krytyczny moment, kiedy kobieta może zatrzymać się w procesie dojrzewania do kierowania się intuicją. W każdej psychice tkwi naturalny drapieżca powtarzający, „Poddaj się!”, a kultura, religia czy wychowanie mogą ten przekaz drastycznie uwypuklać. Wtedy kobiety mogą np. niepotrzebnie stawiać sobie zupełnie nierealistycznie wysokie cele, aby udowodnić otoczeniu, że są coś warte. Jednak wkrótce się okazuje, że usilne próby wykazania się i udowodnienia własnej wartości chórowi zazdrosnych wiedźm są bezcelowe z perspektywy głębokiej pracy nad sobą i, jak się przekonamy, w rzeczywistości przeszkadzają inicjacji. Wasylisa bez słowa skargiwykonuje codzienne żmudne zadania. Ulegać bez narzekania wydaje się bohaterstwem, ale w rzeczywistości powoduje coraz większe napięcie i konflikt między dwoma przeciwstawnymi naturami — jedną zbyt dobrą, drugą zbyt wymagającą.

Rodzina tak męczy Wasylisę przez skazanie ją na wykonywanie uciążliwych, monotonnych prac domowych zabijających kreatywność, że ogień w domu wygasa. W przypadku kobiety ogień to tworzenie i wyrażanie swojego wnętrza, jeżeli zaczyna go brakować wewnątrz to prędzej czy później przemarznięta i samotna dusza stanie na krawędzi i zrobi wszystko aby go odzyskać, bo dusza pragnie ciepła (tak jak już o tym była mowa w baśni o Brzydkim Kaczątku). Wtedy nawet Nieznane symbolizowane przez las będzie się wydawać lepszą opcją niż pozostawanie w wiecznym zimnie. Można powiedzieć, że Wasylisa musi spotkać Wielką Dziką Wiedźmę, ponieważ potrzebuje, żeby ktoś ją porządnie nastraszył. Musimy opuścić złorzeczący chór i zagłębić się w las. Nie można jednocześnie odejść i zostać. Wasylisa, podobnie jak my, potrzebuje przewodniego światła, które pozwoli jej rozróżnić, co jest dla niej dobre, a co nie. Nie może się rozwijać, stojąc w miejscu i będąc czyimś popychadłem. Kobiety, które usiłują ukryć najgłębsze uczucia, same się zabijają. Ogień wygasa. To bolesna forma letargu.

Zadanie Trzecie: żeglowanie w ciemności

Wasylisa musi wkroczyć w nieznany las i poruszać się w ciemnościach, ale nie jest sama. Ma przy sobie lalkę, którą zostawiła jej matka. Lalka jest uniwersalnym symbolem, małym modelem człowieka, który rozpowszechniony w wielu kulturach i który w legendach miał niezwykłe moce. Korzenie żeńszenia i mandragory przypominały z kształtu człowieczka, a oprócz właściwości zdrowotnych wierzono również w ich moce magiczne. U plemienia Cuna na wyspach niedaleko Panamy jako symbolu władzy używano całych drewnianych figur mających przypominać ludziom, jaką mają moc. Laleczki używane są nadal w kultach santeryjskich, w kościołach katolickich przyozdabia się figury Maryi i świętych, a w muzeach znajdzie się cały szereg wszelkich figurek i posążków z czasów starożytnych, w szczególności paleolitycznych i neolitycznych. Lalka od zawsze jest związana z duszą, sacrum i światem ducha. Pozornie to tylko lalka. Wewnętrznie reprezen­tuje ona mały fragment duszy, w którym spoczywa cała wiedza większej duszy — Jaźni.(…) Lalki kojarzą się też z symbolicznymi postaciami krasnoludków, elfów, chochlików, wróżek i karzełków. W baśniach reprezentują one głęboki puls duchowej mądrości. Są to stworzenia, które uwijają się skrzętnie przy gospodarskich zajęciach; nie znają zmęczenia. Psychika pracuje, nawet kiedy śpimy, szczególnie kiedy śpimy, nawet jeśli nie jesteśmy w pełni świadome tego, co we śnie odgrywamy.

Nie ma większego daru matki dla córki niż solidna wiara we własną intuicję. Intuicja jest przekazywana z rodzica na dziecko w sposób bardzo prosty: „Jesteś rozsądna. Jak myślisz, co się ukrywa za tym wszystkim?” Matka określa ją jako nieomylny głos duszy, nie jako jakiś irracjonalny, zwodniczy przebłysk. Intuicja wskazuje drogę do naszego dobra. To instynkt samozachowawczy, który wyczuwa ukryte motywy i intencje i wybiera to, co przyniesie najmniejsze szkody psychice.(…) Przywiązanie do intuicji pozwala nieodmiennie w każdej sytuacji na niej polegać. Dzięki temu postawa kobiety zmienia się z „co będzie, to będzie” na „zobaczmy wszystko, co da się zobaczyć”. Matka powiedziała też Wasylisie jak umiejętnie postępować z intuicją: trzeba ją karmić. A karmienie oznacza słuchanie jej. Nie rozwinie się intuicji ignorując ją. Ile razy powtarzaliśmy sobie, „Trzeba było posłuchać pierwszej myśli’, ‘Dlaczego nie zrobiłam tak jak podpowiadała mi intuicja?’ itd. Z intuicją jest dokładnie tak samo jak z mięśniami: jeżeli ich nie używamy to zanikają. Jeżeli nawet więź kobiety z jej intuicją zostanie z jakichś powodów zerwana, to nie oznacza, że zginęła sama intuicja. To nie intuicja się psuje, ale raczej rwie się ciągłość matrylinearnego przeka­zywania daru intuicji z pokolenia na pokolenie — ta długa rzeka kobiet trafia na tamę. Kontakt kobiety z jej intuicyjną mądrością może być początkowo słaby, ale jeśli będzie się w niej ćwiczyć, powróci i objawi się w całej okazałości”.

Zadanie Czwarte: twarzą w twarz z Czarownicą

Wasylisa musi znieść widok przeraźliwej Czarownicy, zaakceptować jej warunki poprzez zamieszkanie z nią i oswoić jej inność, niezwykłość oraz brak schematów i wszelkie dziwactwa, a także przejąć coś z jej natury poprzez jedzenie jej posiłków. Warto zwrócić uwagę na to ile ruchu zawartego jest w tym fragmencie: porusza się Wasylisa, trzej tajemniczy jeźdźcy, sama Baba Jaga, a nawet jej dom. To symbol bujności, żywotności i nieposkromieni wyobraźni. Dom na kurzych nóżkach chodzi to tu, to tam, a nawet wiruje w ekstatycznym tańcu. Jest to dom żywy, kipiący entuzjazmem, radością życia. Te atrybuty tworzą główne fundamenty archetypowej psychiki Dzikiej Kobiety; radosna i nieokieł­znana siła życiowa, dzięki której domy tańczą, martwe przedmioty, takie jak moździerze, latają jak ptaki, stara kobieta czyni czary i nic nie jest takie, jak się wydaje, ale przeważnie okazuje się o wiele lepsze, niż się z początku zdawało.
Wasylisa wyszła z domu, gdzie główną jej czynnością było wykonywanie obowiązków i prac domowych, co uśpiło jej potrzebę tworzenia i wtrąciło w coś, co dr e nazywa hipernormalnością, stanem gdy popadamy w rutynę i mechanicznie wykonujemy kolejne czynności, życiem, gdzie tak naprawdę brakuje życia. To prowadzi do zaniedbania intuicji oraz potrzeb duszy i wygasza radość. Jeżeli samej nie ruszy się w las, w nieznane, w naturę, w to co pierwotne, to prędzej czy później dzikość sama upomni się o nas, ale może to być już wtedy niebezpieczne. Spotkanie z Babą Jagą jest swojego rodzaju testem dla intuicji, ze słów Czarownicy wynika, że jest ona nierozerwalnie połączona z całością psychiki („Tak, znam i ciebie, i twoją rodzinę’), a stawienie jej czoła jest tak naprawdę stawieniem czoła całej naturze z jej cyklami Narodzin – Śmierci – Odrodzenia oraz ze zdolnością zarówno rodzenia jak i unicestwiania. Jest ona groźna, ale i sprawiedliwa, tak długo jak Wasylisa respektuje zwyczaje panujące w jej siedzibie, Baba Jaga nie robi jej krzywdy. Czarownica uosabia nasz cień, wszystkie te cechy, które istnieją w nas, ale których nie chcemy pokazywać światu ze wstydu albo ze strachu, że to zagrozi naszemu funkcjonowaniu albo postrzeganiu przez otoczenie. Wiele kobiet leczy się z kompleksu „nieustannego bycia miłą”, który polega na tym, że niezależnie od tego, co czują i kto je atakuje, reagują przesadną łagodnością. I choć się uśmiechają uprzejmie cały dzień, nocą jak bestie zgrzytają zębami — to Baba-Jaga w ich psychice dochodzi do głosu. To przymilne naginanie się do innych zdarza, się często, kiedy kobiety rozpaczliwie się lękają, że zostaną poskromione albo że okażą się zbędne. (…)Podobnie jak słowo „dziki”, słowo „czarownica” nabrało pejoratywnego znaczenia, mimo że dawno temu określano nim zarówno stare, jak i młode kobiety-znachorki. Angielskie stówo witchwywodzi się od wit (mądrość). Było tak, zanim kultury monoteistyczne zaczęły wypierać starsze, panteistyczne kultury, według których bóstwo objawiało się w wielorakich religijnych wyobrażeniach wszechświata i wszystkich zjawisk w nim zachodzących. Niezależnie jednak od tego olbrzymka-ludożerczyni, czarownica, dzika natura oraz wszelkie inne criaturas (istoty – przyp. Anna Lawenda)i integralne aspekty psychiki kobiecej, które kultura odrzuca jako odrażające, to właśnie najcenniejsze elementy, których kobieta często potrzebuje najbardziej, które powinna odzyskać i wydobyć na powierzchnię. Spora część literatury poświęconej sile kobiecości stwierdza, że mężczyźni boją się siły kobiet. Zawsze mam ochotę krzyknąć: „Przecież tak wiele kobiet boi się własnej siły!” Pradawne żeńskie atrybuty i moce kobiecości są potężne i rzeczywiście straszliwe. Zrozumiałe, że i mę­żczyźni, i kobiety, kiedy pierwszy raz stają twarzą w twarz z Pradawną Dziką Mocą, biorą od razu nogi za pas. (…). Siła nie polega na wytężaniu muskułów. Silą jest spotkanie własnej duchowości i nie uciekanie od niej; umiejętność znalezienia niepowtarzalnej formy życia z dziką naturą. Siłą jest zdolność do uczenia się, zdolność do zniesienia tego, co się wie. Siła — to wytrwać i żyć.

Zadanie Piąte: w służbie irracjonalnego

Wasylisa prosi o ogień, a Baba Jaga zgadza się go jej dać, ale dopiero po wystawieniu młodej dziewczyny na próbę. Wasylisa ma nauczyć się oczyszczać wnętrze, rozróżniać naturę rzeczy, karmić intuicję i tworzyć myśli co jest symbolizowane poprzez sprzątanie domu, przebieranie ziaren, gotowanie i pranie ubrań Baby Jagi.

Prace domowe mają tu szczególny wydźwięk: pranie w dawnych czasach robiono bezpośrednio nad rzeką czy strumieniem, żywioł wody od dawna powiązany jest z emocjami, intuicją i oczyszczaniem. Oczyszczanie to odnowa, pozbycie się starego by mogło nadejść nowe, bo w naszym życiu to, w co wierzymy i nasze zachowanie co jakiś czas także ulegają przybrudzeniu i znoszeniu, a wtedy naszym zadaniem jest odświeżyć materiał i kolor. Woda pomaga nam wydobyć to, co ukryte w naszej głębi, to co naprawdę myślimy. W mitologii tkanie materiału jest dziełem matek Życia – Śmierci – Życia. Na Wschodzie mamy trzy Parki: Kloto, Lachesis i Atropos. Na Zachodzie jest Na’ashjei’i Asdzaa (Kobieta-Pająk), która powierza dar tkania Dine (Nawahowie). Te matki Życia – Śmierci – Życia uczą kobiety wrażliwości na to, co musi umrzeć, a co będzie żyć, co należy wyczesać, a co wpleść w tkaninę. W naszej baśni Baba-Jaga każe Wasylisie zrobić pranie, by te sploty tkaniny, wzory znane bogini Życia – Śmierci – Życia, wydobyć i przywrócić świadomości, każe je wyprać i odnowić***.

Kolejne zadanie, sprzątanie domu i obejścia, znowu podkreśla potrzebę kontaktu z naturą, bo dawniej sprzątano miotłami – drapakami, zrobionymi z witek i gałęzi, a nawet korzeni roślin. Sprzątanie psychiki oznacza utrzymanie jasności umysłu, porządkowanie miejsca pracy i doprowadzanie do końca swoich pomysłów. Na sposób realny oznaczać to może wygospodarowanie czasu na chwilę kontemplacji, wypicie herbaty, wyłączenie się psychiczne, wszelkie czynności twórcze, rozmyślania i wszystko to, co sprzyja przyjrzeniu się swojemu wnętrzu i psychicznej ewolucji. W każdym przypadku wewnętrzne życie musi być regularnie porządkowane. Nie wystarczy, jeśli raz do roku poświęcimy na to kilka dni (…) Zamiatanie obejścia oznacza nie tylko początek doceniania wartości wewnętrznego życia, ale i utrzymywanie w nim porządku. Czasami kobiety popadają w zamęt, stając przed pracą psychiczną, i zaniedbują budowle swej duszy, aż pochłonie je puszcza. Stopniowo struktury psychiki zarastają, aż w końcu stają się jak archeologiczne ruiny w nieświadomości. Systematyczne, dokładne zamiatanie zapobiegnie temu. Jeśli zrobimy miejsce, to dzika natura będzie lepiej rosła.

Karmienie Baby Jagi jest jeszcze trudniejszym zadaniem, bo reprezentuje ona żywioł, dzikość i nieposkromione siły więc nie zadowoli się malutkimi porcjami. Przede wszystkim trzeba „rozpalić ogień” czyli znaleźć pasję, coś co kochamy, co nas napędza i sprawia, że chcemy się w pełni zaangażować. To na tym ogniu gotuje się pokarm czyli ambicje, plany i pomysły. Karmienie Baby Jagi to tworzenie, niezależnie czy będzie to malowanie, pisanie, komponowanie, pielęgnowanie ogródka czy pieczenie babeczek. Większość kobiet czułaby się znacznie lepiej, nabrawszy większej wprawy w doglądaniu ognia pod swymi przedsięwzięciami; uważniej obserwując, jak się gotuje potrawa, która ma wykarmić dziką jaźń. Zbyt często odwracamy się od kociołka, od pieca. Zapominamy, że trzeba obserwować, dokładać drewna, mieszać. Błędnie sądzimy, że ogień i gotowanie są jak żywotne domowe rośliny, które zanim zwiotczeją, przez osiem miesięcy rosną bez wody. Niestety tak nie jest. Ogień trzeba podsycać, trzeba go pilnować, bo w każdej chwili może wygasnąć. Babę-Jagę trzeba karmić. Jeśli za bardzo zgłodnieje, to nastąpi piekło (…) Bez ognia ambitne projekty, oryginalne myśli, tęsknoty i pragnienia pozostają surowe i nikt się nimi nie naje.

Wszelkie te roboty wykonuje lalka czyli intuicja, a Baba Jaga przygotowuje Wasylisę na to, że dbanie o swoją twórczą naturę musi być regularnym nawykiem, mówiąc: „Chociaż raz ci się udało, to nie znaczy, że uda się po raz drugi. Przed tobą następny dzień pracy. Zobaczymy, jak sobie teraz poradzisz…”.

Zadanie Szóste: oddzielanie jednego od drugiego.

Na tym etapie znowu pokazują się podobieństwa do baśni o Kopciuszka. Baba Jaga każe Wasylisie najpierw rozdzielić spleśniałe ziarna od zdrowych, a potem mak od piasku i ponownie całą tą robotę wykonuje lalka – intuicja. Jest to symboliczne przedstawienie umiejętności przenikliwego spojrzenia, rozróżniania, zauważania detali i pozwolenie by działała nieświadomość, nawet gdy nie angażuje się ego (ręce pojawiające się w powietrzu). To także przypomnienie cyklu życia (ziarna) i śmierci (mak). I mak, i spleśniałe ziarno mają szczególne powiązanie z nieświadomością, halucynacjami, snem i śmiercią: alkohol tworzony ze spleśniałych ziaren ma właściwości odurzające, szamani w wielu plemionach udawali się pod jego wpływem na spotkanie przodków, którzy udzielali im rad jak postępować aby wyjść z problemu. Mak był tradycyjnie kojarzony z Demeter i Korą Persefoną, boginiami cyklu Narodzin – Śmierci – Odrodzenia, istnieją też przypuszczenia, że specyfiki z jego użyciem były używane w misteriach eleuzyńskich. Tak­że w ziarnkach maku odnajdujemy starodawne medykamenty uzdrowi­cielek ludowych — mak zawiera substancje nasenne i uspokajające; natomiast ziemia i błoto od czasów starożytnych do dziś były stosowane do okładów, kompresów i kąpieli, a nawet w pewnych przypadkach podawane doustnie.

To znowu nauka na całe życie, niezwykle ważna i niezwykle trudna. Rozróżnianie między prawdziwym uczuciem a jego namiastką, między potrzebami duszy a ego, między prawdziwymi przyjaciółmi a oszustami jest czynnością potrzebną na co dzień. Jeśli same się tego nie nauczymy, będziemy wiecznie padać ofiarą oszustów i psychicznych drapieżników, a nasza dusza będzie pokrywać się bliznami. Choć wydaje się to trudne, trzeba zostawić to zadanie do wykonania lalce – intuicji. Oddzielanie, o którym mowa w baśni, odnosi się do sytuacji, kiedy stoimy przed dylematem albo pytaniem i nie nasuwa się nam żadne rozwiązanie. Jeśli zostawimy problem na później, to okaże się, że w miejscu pustki czeka już gotowa odpowiedź. Inaczej rzecz ujmując, „sen przyniesie radę”; być może z krainy nocy przyjdzie kobieta, która ma dwa miliony lat. Być może podsunie pomyślne rozwiązanie albo pokaże, że odpowiedź jest pod łóżkiem, w kieszeni, w książce, za uchem. Z własnego doświadczenia wiemy, że odpowiedź na pytanie zadane przed snem często przychodzi po przebudzeniu. Jest w psychice coś z intuicyjnej laleczki, coś, co należy do zbiorowej nieświadomości, coś, co podczas gdy śpimy i śnimy, przebiera dla nas ziarna. Poleganie na tej właściwości psychiki jest także częścią dzikiej natury.

Zadanie Siódme: pytanie o tajemnice.

Kiedy prace są zakończone Baba Jaga pozwala Wasylisie zadać jej pytania, ale też lojalnie ostrzega, że poznanie powinno mieć swoje granice („Im więcej wiesz, tym szybciej się starzejesz”).

Każda z nas w większym lub mniejszym stopniu odczuwa potrzebę odpowiedzi na pytania, kim jest, co ma w życiu do zrobienia i co przyniesie jej spełnienie. Baba Jaga pokazuje, iż ciałem i duchem kobieta należy do cyklu Narodzin – Śmierci – Odrodzenia. Ciało kobiety podlega cyklom miesięcznym, tak jak księżyc przechodzi przez fazy tak samo doświadcza ich każda kobieta, czy będzie to cykl reprodukcyjny, czy fazy życia. Identycznie jest z duszą. Zaczynamy coś jak Klotho – rozwijamy pomysł jak Lachezis – kończymy go sukcesem/niepowodzeniem jak Atropos. A wtedy albo podejmujemy go jeszcze raz, albo zabieramy się za coś nowego i znowu zaczynamy jak Klotho – rozwijamy jak Lachezis – kończymy jak Atropos. Ten cykl daje siłę i nadzieję, bo śmierci towarzyszy odrodzenie tak jak dzieje się to z cyklami ziemskimi i porami roku. Dawne, starożytne kulty powiązane były z ziemią oraz kobiecością i jeżeli chcemy używać swojej siły, to musimy się nauczyć obserwować i rozumieć nasze cykle. Opowieść o tiiz**** bardzo obrazowo przedstawia dzieło Matki Życia-Śmierci-Życia. Od strony psychicznej Matka-Noc, Baba-Jaga, Wodnica, La Que Sabe (z hiszp. ‘Ta Która Wie’ – przyp. Anna Lawenda) i Dzika Kobieta reprezentują Pierwotną Boginię-Matkę w jej różnych aspektach, różnych wizerunkach, w różnym wieku i na­stroju.

vasylissa and a white rider a red rider

a black rider

Pytanie Wasylisy dotyczy jeźdźców, których spotyka po drodze. Oprócz symboliki samych koni (czy klaczy znowu łączonej z Demeter) istnieje w tym obrazie bogactwo znaczeniowe kolorów. Czerń, biel i czerwień są barwami od zawsze łączonymi z narodzinami, życiem i śmiercią. Czerń jest kolorem ziemi, materii, gleby, w której zaczynają kiełkować pierwsze rośliny – pomysły, zmiany, śmierci, zstąpienia do podziemia i świata między światami. Zapowiada, że dowiemy się czegoś, o czym jeszcze nie mamy pojęcia. Czerwień to kolor życia i wszelkich emocji, jakie przynosi, i tych złych, i dobrych, działania, ofiary, morderstwa, ale i namiętności oraz erotyki. Zapowiada, że wkrótce narodzi się nowe życie. Biel to barwa wszelkiej pierwotności, nowości (‘tabula rasa’), nieskazitelności, duchowości, barwa uniwersalna, ale bardzo ambiwalentna, bo oznaczać może zarówno narodziny jak i śmierć (w kulturze chrześcijańskiej przy chrzcie dziecko ma białe ubranie, ale w Japonii to kolor noszony w trakcie żałoby). Zapowiada, że będzie miało się wszelkie możliwości, aby życie mogło się toczyć. Kolory te reprezentują także odwieczne motywy zejścia do podziemi, śmierci i powtórnych narodzin — czarny oznacza zerwanie z dawnymi warto­ściami, czerwony porzucenie drogich sercu złudzeń, a biały nową świat­łość, nową wiedzę rodzącą się z poprzednich dwóch doświadczeń. W średniowieczu używano słów: nigredo (czarny), rubedo (czerwo­ny), albego (biały). Używane były w alchemii, która podąża ścieżkami Dzikiej Kobiety, powtarza dzieło matki Życia-Śmierci-Życia. Bez sym­boli świtu, wschodzącego słońca i tajemniczej ciemności nie byłaby tym, czym jest. Bez nadziei rodzącej się w sercach, bez stałego światła — nieważne, czy świecy czy słońca — które pozwala w życiu odróżnić zło od dobra, bez nocy, która przynosi ukojenie, i z której wszystko się rodzi, my także nie miałybyśmy pożytku z dzikości. (…)Bardzo ważna jest zatem zgoda na życie i zgoda na śmierć. Jest to podstawowy i naturalny rytm, który kobiety powinny zrozumieć — i żyć według niego. Dostrojenie się do tego rytmu rozprasza lęk, ponieważ dzięki temu zaczynamy trafnie przewidywać przyszłość.(…) To paradoksalna nauka płynąca z instynktów. Jest to coś w rodzaju wilczego buddyzmu. To, co jest jednym, jest zarazem jednym i drugim. To, co jest dwojgiem, tworzy trzy. Co żyje, musi umrzeć. Co umiera, będzie żyć.

Właśnie o tej wiedzy mówi Baba Jaga, kiedy przestrzega, ‘Jeśli za dużo wiesz, to za szybko się zestarzejesz’. Wasylisa pyta o jeźdźców, ale nie ma odwagi dowiedzieć się skąd biorą się pary rąk. Do wiedzy dochodzi się stopniowo, niemożliwym jest dowiedzieć wszystkiego od razu. Tu Baba-Jaga czyni aluzję do innego rodzaju cykli, cykli życia kobiety. Jeśli kobieta im się poddaje, to coraz lepiej rozumie owe wewnętrzne rytmy kobiece, do których należą rytmy tworzenia, rytm narodzin psychicznych — a także prawdziwych — dzieci, rytmy samotności, zabawy, odpoczynku, seksualności i polowań. Nie trzeba tego przyspieszać, zrozumienie przyjdzie samo. Trzeba się pogodzić z fa­ktem, że niektóre rzeczy są poza naszym zasięgiem, nawet jeśli wpły­wają na nas i nas wzbogacają. W mojej rodzinie mówi się: „Pewne rzeczy są w rękach Boga”.

Zadanie Ósme: stanąć na własnych nogach

Baba Jaga wie, kiedy Wasylisa ma odejść. Gdy ta wspomina błogosławieństwo miłej zbyt dobrej matki, czarownica wypycha ją ze swojego domostwa. Nie chce mieć nic wspólnego ze zdecydowanie przesłodzoną kobiecą naturą, bo jest ona sprzeczna z jej własną, nieposkromioną. Można powiedzieć, że dobrze wie, iż nie powinna wykraczać poza swoją domenę. Jej dziedziną jest podziemny świat psychiki. Krainą zbyt dobrej matki jest powierzchnia świata. Choć słodycz i dobroć mogą pasować do dzikości, dzikość nie może długo wytrwać w słodyczy.

Zadanie Dziewiąte: powtórne formowanie cienia



Służba u czarownicy nauczyła Wasylisę wykorzystywania swoich możliwości, a przez to ona sama otrzymała część jej mocy. Na pożegnanie otrzymuje od niej to po co przyszła czyli ogień ukryty w czaszce. Kości otaczające dom Baby Jagi mają znaczenie symboliczne, to nasz łącznik z przodkami, z ich wiedzą i doświadczeniem (szczególnie pod tym względem silna jest czaszka, w której za życia ukryte są organy zmysłów: wzroku, słuchu, powonienia). To czaszka prowadzi dziewczynę z powrotem do domu, a Wasylisa wraca pewniejsza i silniejsza, bo opuściła dom matki, przeszła przez ciemny las i przeżyła konfrontację z dziką naturą świata. Nie odczuwa już lęku przed światem, jedyny moment zawahania nachodzi ją, kiedy zdaje sobie sprawę jak wielką moc ma czaszka, chce ją odrzucić, ale ta namawia, by ją zatrzymała. Gdy kobieta zaczyna rozumieć, że dostrzega więcej niż inni, że przerasta otoczenie i że jej poczynaniami kieruje potężna siła intuicji, może się jej wystraszyć i próbować odrzucić ją od siebie. Absolutnie nie wolno jej tego zrobić. Nawet jeżeli wiedza jest trudna do udźwignięcia, nie wolno zawracać ze ścieżki, kiedy przebyło się już większość drogi. Jeśli ze sfery instynktów dobiega ostrzeżenie: „Uwaga! Strzeż się!”, to wówczas kobieta musi się mieć na baczności. Jeśli głęboka intuicja mówi: „Rób to, rób tamto, idź tędy, tu się zatrzymaj, idź naprzód”, to kobieta w swoich planach musi ten głos brać pod uwagę. Z intuicji nie można skorzystać jednorazowo, po czym puścić ją w niepamięć. Nie można się jej pozbyć. Trzeba się nią zawsze kierować na swej drodze, niezależnie od tego, czy kobieta się zmaga z wewnętrznym demonem czy wypełnia zadania w zewnętrznym świecie. Nie ma znaczenia, czy troski i aspiracje kobiety dotyczą spraw osobistych czy globalnych. Zanim cokolwiek zrobimy, każde działanie trzeba zacząć od hartowania ducha.(…) Mając tak straszliwą moc na swe rozkazy, ego uznaje, że być może będzie lepiej, łatwiej, bezpiecz­niej pozbyć się tej gorejącej światłości, bo jest tak wielka, że przez nią i Wasylisa staje się kimś wielkim.(…) Każda kobieta, która odzyskuje intuicję i moc Baby-Jagi, przechodzi punkt krytyczny, kiedy czuje pokusę, by je odrzucić, bo jakiż pożytek z widzenia i rozumienia wszystkiego? Światło czaszki nie zna litości. W jego blasku starość jest naprawdę starością, piękno — wspaniałością, lekkomyślność — głupotą, upojenie — pijaństwem, niewierność — zdradą, a rzeczy niewiarygodne — cudami. Światłość czaszki widzi wszystko takie, jakie jest (…)Prawda jest taka, że łatwiej odrzucić światło i położyć się spać. Czasem ciężko jest trzymać przed sobą ognistą czaszkę. (…) Są chwile, kiedy to, co przekazuje czaszka, jest bolesne i prawie nie do zniesienia. To dlatego, że ognista czaszka wskazuje, gdzie czai się zdrada, wskazuje tych, którzy z tchórzostwa karmią drugich kłamstwem. Ujawnia każdy fałsz i obłudę za miłym uśmiechem, demaskuje spojrze­nia, które są tylko maską niechęci. Na nas samych to światło świeci równie jasno: wydobywa z mroku i cnoty, i słabości. Taką wiedzę najtrudniej znieść. To wtedy pragniemy odrzucić całą przenikliwość, jaskrawość samopoznania. To w tym momencie czujemy —jeśli jej nie zlekceważymy — wielką moc z głębi jaźni mówiącą: „Nie odrzucaj mnie, zatrzymaj mnie. Zobaczysz”.

Czaszka ma rację. Wasylisa wraca do domu, gdzie od chwili jej odejścia brakuje ognia. To obraz kobiecej psychiki, nad którą panowanie przejmują złe moce; kiedy brakuje siły twórczej, umiejętności dostosowania się do naturalnych cykli i słuchania instynktu, życie zaczynają kontrolować wszelkie zakazy, nakazy i lęk przed ich złamaniem. Jednak ogień, który przynosi Wasylisa nie zostawia dla nich miejsca. Czaszka wypala macochę i siostry czyli negatywne aspekty psychiki na popiół lub według innej wersji, na trzy małe wypalone żużle. Trzy wypalone węgielki to bardzo stary i interesujący motyw. Mały czarny dit (grudka, punkt) często jest uważany za zalążek nowego życia. W Starym Testamencie, kiedy Bóg stwarzał pierwszych ludzi, ulepił ich — zależnie od wersji przekładu — z ziemi, gliny, błota. Ile było tej ziemi? Nie ma o tym mowy. Ale w wielu innych mitach o stworzeniu, początku świata i jego pierwszych mieszkańcach człowiek często po­wstaje z dit, z jednego ziarenka, jednej malutkiej ciemnej grudki.(…) To „wypalenie” niszczycielskiej przybranej rodziny ma jeszcze je­den aspekt. Nie można utrzymać świadomości zdobytej dzięki spotkaniu z wiedźmą-boginią, dzięki niesieniu ognistego światła, jeśli w realnym lub wewnętrznym życiu przebywa się pośród nikczemników. Jeśli ota­czają cię osoby, które krzywią się na ciebie i patrzą z odrazą w sufit, kie­dy się pojawiasz, coś mówisz, coś robisz, to znaczy, że jesteś z ludźmi, którzy gaszą twoje pasje, a prawdopodobnie także i własne. To nie są ludzie, którzy dbają o to, co robisz, o treść twojego życia.

To jeszcze bardziej uwrażliwia nas, że musimy być ostrożne w doborze przyjaciół i mężczyzn. Zwłaszcza ukochanym mężczyznom często przypisujemy moc wielkiego maga. Trudno się przed tym uchronić, ponieważ wkraczanie w pra­wdziwą intymność jest jak otwieranie magicznego, kryształowego ate­lier, a przynajmniej tak nam się wydaje. Kochanek może przywołać, ale i zniszczyć nawet najtrwalszą więź kobiety z własnymi cyklami i ide­ami. Trzeba unikać destrukcyjnych kochanków i szukać kogoś, kto ma silne psychiczne mięśnie i czułe ciało. Dzikiej Kobiecie w tobie sprzyja kochanek o bogatym życiu wewnętrznym, który potrafi „wejrzeć w serce kobiety”. Kiedy Dzika Kobieta ma jakiś pomysł, prawdziwy przyjaciel lub kochanek nigdy nie powie: „No, nie wiem… to naprawdę głupie (pompatyczne, niewykonalne, za drogie etc.)”, lecz raczej: „Nie wiem, czy dobrze zrozumiałem. Powiedz mi, jak to widzisz. Powiedz mi, na czym to polega”. Jeśli ktoś traktuje cię jak żywą, rozwijającą się criaturę, istotę taką jak drzewa w lesie, fikus w kącie pokoju albo róże przed domem, jeśli widzi w tobie prawdziwe, żywe, oddychające istnienie, co prawda ludzkie, ale utkane z niezwykle delikatnej, wilgotnej, magicznej materii, jeśli sprzyja criaturze, która jest w tobie — to jesteś z człowiekiem, jakiego ci potrzeba. Będzie na całe życie przyjacielem twej duszy.

Aby ogień znowu nie wygasł kobieta musi podtrzymywać go wykonując czynność, której nauczyła się u Baby Jagi czyli rozróżnianie między rzeczami, które jej pomogą od tych, które albo nie przyniosą jej żadnych korzyści, albo wręcz zaszkodzą. Można przedstawić to obrazowo jako szwedzki stół zastawiony rozmaitymi potrawami: zazwyczaj bierzemy talerz i wybieramy to, co mamy przed oczyma. Zazwyczaj w ten sposób decydujemy się na wiele rzeczy w życiu, bo ze wszystkich stron dostarcza się nam coraz to nowe rzeczy i kusi, abyśmy je zdobyli, nawet jeżeli wcześniej wcale nie mieliśmy na nie ochoty. To błąd, bo ograniczamy się do tego co się nam podaje, a niekoniecznie musi być to właśnie to, co jest dla nas najlepsze. Czasami wystarczy dłuższe przyglądamy się czemuś, abyśmy nagle „odkryli”, że tak, to jest to, to jest właśnie to co zapewni nam szczęście, to jest na pewno to i kiedy okazuje się, że wcale nam to szczęścia nie zapewniło, rodzi się frustracja. Jeżeli jednak najpierw zapytamy siebie: ‘Czego potrzebuję? Co mi pomoże? Co jest dla mnie korzystne?’, to zazwyczaj odpowiedź przychodzi szybko, a wtedy można rozejrzeć się czy to czego pragniemy jest na naszym szwedzkim stole. Czasami jest, a czasami nie. Mówiąc szczerze zazwyczaj nie ma . I wtedy trzeba ruszyć na poszukiwanie innego stołu, gdzie znajduje się właśnie to czego pragniemy. Zdolność rozróżniania, której się uczy Wasylisa, oddzielając ziarenka maku od piasku i spleśniałe ziarna zbóż od zdrowych, jest jedną z najtrudniejszych do nabycia umiejętności, ponieważ wymaga hartu ducha, woli i głębokiego uczucia. Nie wolno się zadowalać byle czym. Najwyraźniej widać to w wyborze partnerów i kochanków. Ukochanego mężczyzny nie można wybrać z gotowego bufetu. Trzeba go wybrać z tęsknoty duszy. Ktoś wybrany tylko dlatego, że właśnie był pod ręką, nigdy nie zaspokoi tęsknoty duszy. Tu jest potrzebna intuicja, bezpo­średni wysłaniec duszy.(…) Inny sposób na umocnienie więzi z intuicją to nie pozwolić, by ktokolwiek tłumił twoją energię i dynamizm — to znaczy poglądy, myśli, pomysły, wartości, moralność, ideały. W ciągu całego życia spotykamy ludzi, którzy karmią naszą duszę pozytywną energią. Często spotykamy też kobiety, co do których gdzieś wewnątrz mamy przeczucie, że są naszymi pierwotnymi matkami, kobiety, które zachęcają nas do ruszenia w las, nie pozwalają nam uwierzyć w fałszywe przekonania co do naszych możliwości czy intelektu, są dumne, kiedy osiągniemy cel i wracamy do domu z czaszką (co ciekawe te kobiety nie przypominają w ogóle zbyt dobrej matki, mają raczej mocno zarysowane cechy męskie i kobiece, są jak wróżki i czarodzieje z baśni). Tak jak była mowa w baśni o Dzikim Kaczątku powinnyśmy sobie życzyć, abyśmy miały wiele matek. Jak widać, niebezpiecznie jest pozostać zbyt słodkim, dobrotliwym głuptaskiem. Ale być może jeszcze nie jesteś o tym przekonana; być może myślisz: „Któż by chciał być taki jak ta Wasylisa?” A ja ci mówię: ty chcesz być taka. Chcesz być podobna do niej, osiągnąć to, co ona osiągnęła, pójść jej śladem, ponieważ jest to droga do zachowania i rozwijania duszy. Dzika Kobieta niczego się nie boi, tworzy i niszczy. Jest pierwotną, płodną istotą, która dokonuje wszelkich aktów twórczych, rodzi wszelkie sztuki. To ona tworzy otaczający nas las i z tej świeżej, oryginalnej perspektywy zaczynamy się zajmować życiem.

Nie ma jednoznacznych podziałów na dobre i złe, słuszne i niesłuszne. Można jednak rozróżniać między pożytecznym a niepożytecznym, przydatnym a nieprzydatnym. Są rzeczy, które czasem są zarówno destrukcyjne, jak i sprzyjające. Niektóre czyny są spójne i dobrze przemyślane, inne nie. Ale jak wam dobrze wiadomo, ogród trzeba przekopać jesienią, żeby go przygotować do wiosny. Nie będzie kwitł przez cały czas. Trzeba pozwolić, żeby to wewnętrzne cykle dyktowały rytm przypływów i odpływów życia, a nie żadne obce siły, osoby z zewnątrz, czy też negatywne kompleksy z wnętrza psychiki. Nieodłączną częścią wewnętrznych rytmów są pewne stałe okresy chaosu i uporządkowania. Naszym zadaniem jest zsynchronizować się z nimi. Jak komory serca, które się wypełniają i opróżniają na przemian, uczymy się zgodności z rytmem Życia-Śmierci-Życia, zamiast stawać się jego męczennicą. Porównajmy to do skakanki. Rytm już jest, trzeba kołysać się w przód i w tył, dopóki się go nie uchwyci. Nic prostszego.

Jedna z najbardziej godnych uwagi właściwości intuicji i naturalnego instynktu to ich zdolność do wywoływania niezawodnej spontaniczności. Spontaniczność to nie to samo co lekkomyślność czy nieroztrop­ność. To nie działanie pod wpływem impulsu i mówienie, co ślina na język przyniesie. Zdrowe granice są wciąż istotne. Szeherezada na przykład potrafiła ich nie przekraczać. Użyła sprytu, by zadowolić swego pana, podczas gdy jednocześnie zdobywała jego miłość i szacu­nek. Bycie naprawdę sobą nie oznacza beztroski i braku rozsądku, być sobą to pozwolić, by La voz mitológlca(mityczny głos) przemawiał swobodnie. Można to osiągnąć przez czasowe odcięcie cenzury ego i oddanie głosu temu, co pragnie mówić w nas. (…)Natura nie pyta o pozwolenie. Kwitnie i wydaje owoce, kiedy tylko chce. Jako dorosłe osoby nie potrzebujemy pozwolenia, ale raczej zachęty, wsparcia pierwotnych cykli, oryginalnej wizji. Głównym motywem w zakończeniu baśni jest przyzwolenie na śmierć. Wasylisa dobrze odebrała naukę. Czy załamuje się i zaczyna histerycznie szlochać, kiedy czaszka pali złe kobiety? Nie. Co musi umrzeć, niech umiera.
Intuicja otwiera przed nami wiele różnych możliwości. Kiedy jest się w kontakcie z instynktowną jaźnią, zawsze są co najmniej cztery rzeczy do wyboru — dwa przeciwieństwa, rozwiązanie pośrednie i „po dalszych przemyśleniach”. Jeśli ktoś nie porusza się pewnie po świecie intuicji, to może mieć wrażenie, że ma tylko jedno wyjście, w dodatku niepożądane. Być może kobieta czuje, że powinna z tego powodu cier­pieć. Poddać się. Zmusić się do tego. Nie, jest lepsze rozwiązanie. Kie­rować się wewnętrznym głosem, wewnętrznym wzrokiem, wewnętrzną istotą. Iść za nią. Ona wie, co robić.
*Po raz pierwszy czytałam tę baśń pod tytułem Wasylisa Pięknolica.
** W rzeczywistości wiersz ‘Come to the edge’ napisał Christopher Logue, został on błędnie przypisany Apollinaire’mu.
***W wersji wydłużonej jako Wasylisa Pięknolica znajduje się jeszcze dodatkowe znaczenie. Wasylisa przeprowadza się do domu starej kobiety, gdzie w zamian za miejsce do mieszkania tka i haftuje materiał dla staruszki. Jest tak piękny, że kobieta decyduje się sprzedać go na dwór królewski, a władca zachwyciwszy się nim, życzy sobie poznać autorkę. Zobaczywszy Wasylisę, natychmiast prosi ją o rękę, na co ona przystaje. Motyw tkania jest w wielu mitologiach przypisany boginiom losu (Mojry, Parki, Norny, a także wspomniana przez dr e Kobieta – Pająk i jej córki), a zatem tkając materiał Wasylisa sama kształtuje swoje życie.
****Opowieść o tiiz znajduje się w Biegnącej z Wilkami, nie cytuję jej żeby jeszcze bardziej nie rozciągać i tak już pełnej faktów analizy, zainteresowanych odsyłam do książki.
przypisy autorki. Źródło: Anna Solun, <!-- m --><a class="postlink" href="https://biegnaczwilkami.wordpress.com/2012/04/06/odcinek-3-madra-wasylisa-o-babie-jadze-intuicji-i-wyprawie-inicjacyjnej/">https://biegnaczwilkami.wordpress.com/2 ... cjacyjnej/</a><!-- m -->