29-09-2025, 14:05
http://www.krzemienie.pl/pliki/sr98.jpg
Krzemień pasiasty
Krzemień Pasiasty wyróżnia się pięknymi i niepowtarzalnymi deseniami w porównaniu z ich odpowiednikami w kraju i poza jego granicami, wysoką twardością i zwięzłością, co w połączeniu z możliwością uzyskania lustrzanego poleru czyni go cennym i poszukiwanym surowcem na rynku jubilerskim.
Krzemień Pasiasty jest ważny nie tylko dla geologów i jubilerów, lecz również dla archeologów, gdyż odegrał ogromną rolę w kulturze materialnej człowieka w okresie paleolitu i neolitu na ziemiach Polski i krajów ościennych.
Krzemień Pasiasty występuje w osadach Górnojurajskich Gór Świętokrzyskich.
Najważniejsze wychodnie i miejsca eksploatacji znajdują się w ich północno-wschodnim obrzeżeniu permo-mezozoicznym, w pasie ciągnącym się od Iłży do Zawichostu. Występuje również w zachodniej i południowej części regionu – w kamieniołomach Bukowej, Maćkowej Góry, Małogoszczy, Głuchowca, Morawicy, Woli Morawickiej. Redeponowany Krzemień Pasiasty (przeniesiony przez lodowiec) spotyka się też lokalnie w wielu miejscach omawianego obszaru, m.in. na polach w okolicach Włoszczowic, Tokarni i Bocheńca.
Krzemień Pasiasty znany jest również z okolic Wielunia, Działoszyna i Wyżyny Ryczowskiej.
Występowanie Krzemienia Pasiastego na tle podczwartorzędowych osadów północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, wg Budziszewski i Michniak, 1984. 1. Krzemionki (pow. ostrowiecki), 2-5. Ruda Kościelna (pow. ostrowiecki), 6. Łysowody (pow. ostrowiecki), 7. „Korycizna” – Wojciechówka (pow. opatowski), 8. Śródborze (pow. opatowski), 9. Wojciechówka (pow. opatowski), 10. Zawichost, 11. Wiktoryn (pow. ostrowiecki), 12. Skarbka Dolna (pow. ostrowiecki), 13. Wólka Bałtowska (pow. ostrowiecki), 14. Eugeniów (pow. lipski), 15. Stary Olechów (pow. lipski), 16. Karolów (pow. lipski), 17. Nowy Olechów (pow. lipski), 18. Wodąca (pow. lipski), 19. Błaziny (pow. radomski).
Krzemienie Pasiaste występują in situ również na południowym-zachodzie Kielecczyzny (Bukowa, gm. Krasocin) oraz w okolicach Wielunia, Działoszyna i Wyżynie Ryczowskiej.
To ostatnie miejsce opisali Maciej Krajcarz, Magdalena Sudoł, Magdalena Krajcarz, Krzysztof Cyrek (2015).
Krzemień Pasiasty występuje tam w wapieniu kredowatym najwyższego górnego oksfordu, który odsłania się na powierzchni bądź występuje płytko pod powierzchnią w okolicach miejscowości Cisowa i wzgórz Góry Barańskie.
Konkrecje i okruchy krzemienia można znaleźć w glebie, w zwietrzelinie pokrywającej stoki i w aluwiach doliny cieku okresowego w Cisowej.
Niezwietrzałe skały z Krzemieniem nie odsłaniają się obecnie w sposób naturalny na powierzchni, jednak istnieje kilka sztucznych odsłonięć.
Historia badań
Pierwsze wzmianki o występowaniu krzemienia Pasiastego w wapieniach jury górnej z okolic Iłży i Prędocina pochodzą z prac badawczych Jana Samsonowicza i Stefana Krukowskiego (Krukowski, 1922; Samsonowicz, 1923).
19 lipca 1922 roku Jan Samsonowicz odkrył ogromne pole górnicze Krzemienia Pasiastego w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego (fot. 3, 4).
W latach 30. XX wieku badania geologiczne i archeologiczne były prowadzone głównie w tym rejonie.
W 1930 roku Stefan Krukowski dokonał pierwszej archeologicznej charakterystyki kopalni Krzemienia Pasiastego w Krzemionkach.
Kolejna publikacja tego autora poświęcona temu obszarowi pochodzi z 1939 roku.
W 1968 roku prace badawcze na tym obszarze prowadził Janusz Kuczyński a w 1971 roku – Zdzisław Rajewski.
Od lat 70. XX wieku problematyką stanowiska w Krzemionkach zajmował się Jerzy Bąbel (1975, 2003). Sławomir Sałaciński i Marek Zalewski (1987) dokonali obszernego opisu kopalni w Krzemionkach a Andrzej Boguszewski (1984) – narzędzi krzemiennych.
Z kolei Ryszard Michniak (1989, 1992) oraz Janusz Budziszewski i Ryszard Michniak (1983) zajmowali się zagadnieniami dotyczącymi terminologii i występowania Krzemieni oraz geologii rezerwatu Krzemionki koło Ostrowca Świętokrzyskiego.
Własną oryginalną koncepcję genezy Krzemieni Pasiastych w Krzemionkach przedstawili na podstawie badań geologicznych Grzegorz Pieńkowski i Jacek Gutowski (2004). Począwszy od lat 90. XX wieku kompleksowe badania petrograficzne, mineralogiczne, izotopowe, mikropaleontologiczne i sedymentologiczne nad genezą Krzemieni oksfordzko-dolnokimeryjskich Gór Świętokrzyskich prowadził też zespół międzynarodowy pod kierunkiem Zdzisława Migaszewskiego.
Większość wyników tych badań została opublikowana w czasopismach angielskojęzycznych (Durakiewicz, Migaszewski i in., 1999; Durakiewicz i in., 2000a,b, 2001; Migaszewski, Olszewska, 2002; Sharp i in., 2002; Migaszewski, 2003; Migaszewski i in., 2006).
https://krzemienie.pl/krzemien_p
Kopalnie Krzemienia Pasiastego w Krzemionkach. Historia i współczesność.
https://krzemienie.pl/kopalniakrzemionki