13-07-2015, 14:43
"20 figur" i teoria 5x14
Autor: Huck Meyer
Źródło: http://tarotforum.net/showthread.php?t=161451
Część 1
...krótkie sprawozdanie na temat badań teorii 5x14 oraz jej ekspansji (dopóki odnoszą się do "20 figur").
Zanim zacznę mówić na temat "20 figur" pragnę podsumować niektóre części teorii 5x14, w innym przypadku czytelnik nie zrozumie problemu i kontekstu.
***************
Teoria 5x14 w swojej podstawie ma założenie, że Tarot Pierpont-Morgan-Bergamo (74 zachowane karty, w tym 20 WA - triumfów, 15 kart dworskich, 39 MA - przyp. moje) powinien być interpretowany jako talia, która w pierwotnym stanie miała 14 Wielkich Arkanów, triumfów (dlatego talia 5x14) a w wyniku późniejszego rozwoju 6 triumfów zostało dodane - ten wniosek oparty został na dosyć szeroko akceptowanym stwierdzeniu, że 6 triumfów (Siła, Umiarkowanie, Świat, Słońce, Księżyc, Gwiazda) zostało utworzonych przed drugiego malarza.
Powstanie pierwszej części talii Pierpont-Morgan-Bergamo jest szacowane na okres "po 1450", ponieważ talia zawiera heraldyczne odniesienia do Sforzów (Sforza został księciem Mediolanu w 1450). Bardziej precyzyjne jest założenie roku 1452, ponieważ istnieje list z tego roku, który potwierdza produkcję niektórych kart w Cremonie.
Całość struktury talii Pierpont-Morgan-Bergamo (14 + 6 triumfów = 20 triumfów) daje powód, aby rozważyć myśl o możliwości, że, zanim w rozwoju tarota jako gry osiągnięto upowszechnioną strukturę 4x14+22 (czyli 4 kolory po 14 kart i 22 triumfy- przyp. moje), RÓWNIEŻ używany był wariant z 20 triumfami (pomijam tutaj strukturę 5x14 z czternastoma specjalnymi kartami czy postulat talii, które miałyby nawiązywać do szachów i mają 16 triumfów - Tarot Michelino, Tarot Cary Yale, Tarot Karola VI).
Bardziej powszechne rozumienie rozwoju Triumfów(szczególnie związane z Michaelem Dummettem) zakłada, że (opierając się tylko na istniejącej talii Pierpont-Morgan-Bergamo) późniejsza struktura tarota 4x14+22 została ustalona około 1450 w talii nazwanej "Trionfi" lub "Ludus triumphorum" lub podobnie (i przy tym zostało założone, że wszystkie późniejsze podobne wzmianki bardziej lub mniej odwołują się do tej gry).
Wewnątrz tej teorii pojawia się założenie, że zagubienie lub destrukcja części kart wyjaśnia obecność drugiego malarza, które zostały uzupełnione później (przez drugiego malarza).
Michael Dummett później zmienił swoje wcześniejsze tezy, twierdząc, że Tarot Pierpont-Morgan-Bergamo prawdopodobnie został wykonany przez dwóch braci Bembo na początku 1460. W dotyczącym tego artykule nie odnosi się do swojej pracy na Trionfi.com.
Boiadro
Przecząc tym dwóm teoriom inne teorie 5x14 wskazują na fakt, że nie ma żadnego potwierdzenia, że struktura 4x14+22 istniała przed powstaniem tarotowego poematu napisanego przez Boiardo.
Na początku naszych badań sama zakładana data powstania poematu różni się u różnych ekspertów i obejmuje okres między 1461 a 1494, czyli okres, kiedy Boiardo był aktywny jako poeta. Nasze własne badania skoncentrowane na biografii Boiardo prowadzą do rezultatu, że Boiardo napisł swój poemat około styczna 1487 z okazji ślubu Lukrecji d'Este, nieślubnej córki Ercole d'Este. Uroczystość była raczej zamożna, uczestniczyło w niej wielu poetów, którzy stworzyli własne wiersze aby uhonorować pannę młodą. W wierszu Boiardo najwyższy triumf jest powiązany z rzymską żeńską bohaterką Lukrecją, która z kolei w konstrukcji całej talii wygląda nieco dziwnie i podczas analizy staje się znaczącym znakiem, który wiąże wiersz z sytuacją zaślubin. Dalsze potwierdzenie zostało znalezione: także w tym okresie nadworny malarz Roberti namalował Rzymską Lukrecję...
![[Obrazek: Francesco_del_Cossa_030.jpg]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Francesco_del_Cossa_030.jpg)
...oraz w tym mniej więcej czasie poeta z Ferrary Goggio opublikował pracę (ukończona w 1490), w której kobieta została ujęta jako "lepsza niż mężczyzna", co jest uważane w ówczesnej literaturze za novum (przez ekspertów na tym polu). Podobny trend (kobieta lepsza niż mężczyzna) pojawia się w tarotowym wierszu Boiardo, w którym 10 mężczyzn (przedstawionych na triumfach) są powiązani z "głupimi fatalnymi błędami" a 10 kobiet do "mądrych , szlachetnych w zachowaniu".
Z tego wszystkiego wynika, że możliwe jest, aby Boiardo napisał swój wiersz około stycznia 1487r. i nie wcześniej, a to dla badań nad tarotem znaczy, że nie ma żadnego silnego dowodu na istnienie i wykorzystywanie do gier struktury 4x14+22 aż do tej daty.
Drugie potwierdzenie: kompletny Tarot Sola-Busca - jest powszechnie (i z dużym prawdopodobieństwem) datowany na rok 1491. Zazwyczaj jest także widziany jako twór powstały na dworze d'Este - więc również pochodzi "z Ferrary", tak jak tarotowy wiersz Boiardo.
Sumując oba wytwory (wiersz Boiardo oraz Tarot Sola-Busca) mają znaczne różnice ikonograficzne w porównaniu do typowych tarotowych motywów , które były także użyte w innych taliach-triumfach.
Tak więc użycie karcianej struktury 4x14+22 w wierszu Boiardo niekoniecznie wskazuje (ze 100% pewnością), że jakaś zewnętrzna talia Triumfów z powszechnymi dla Tarota motywami przed rokiem 1487 już używała właśnie tej struktury. To proste...
MOŻLIWOŚĆ 1:
Boiardo naśladował karcianą strukturę już istniejącej zewnętrznej talii Triumfów, zawierającej motywy kojarzone z Tarotem (w tym przypadku data istnienia "prawdziwego Tarota" może obejmować okres przed 1487r., "prawdziwy Tarot" znaczy w tym kontekście układ 4x14+22, wszystkie 22 triumfy są "jakoś" obecne).
MOŻLIWOŚĆ 2:
Boiardo - poeta w tym ujęciu z indywidualnym duchem i kreatywnością - był po prostu pierwszym, kto użył karcianej struktury 4x14+22. W tym przypadku Boiardo wpłynął na rozpowszechnione już talie Triumfów (ze strukturą nieznaną do tego punktu) i adaptował tę nową strukturę. To wcale nie musiało się zadziać w jednej chwili, ale mogło trwać kilka lat.
Prawdziwym pierwszym dowodem kompletnej listy triumfów jest pismo atakujące Triumfy pozostawione przez franciszkanina, na nieszczęście datowane bez 100% pewności.
http://trionfi.com/0/p/17
Jakkolwiek szacuje się, że pismo powstało około 1500r. , raczej nie później. Jako miejsce jego powstania wskazuje się - ponownie - Ferrarę.
******
Oba warianty są możliwe.
Ale ma miejsce dziwny dwudziestodwójkowy przypadek w życiu publicznym... w grudniu 1486 (tylko 1 miesiąc przed ślubem Lukrecji) Giovanni Pico de Mirandola rozpoczyna publikacje swoich słynnych tez, które również zawierają pewne odniesienia do Kabały (a przez to również do liczby 22, która ma specjalne znaczenie w Kabale... jako że alfabet hebrajski ma 22 litery, co jest często rozważanym tematem w tekstach kabalistycznych).
Pico zaprosił wielu uczonych do wspólnej debaty... wielu o publicznym rozgłosie; sam w jakiś sposób usiłował pozyskać duży warsztat w tym temacie.
XV-wieczne drogi biegły wolno. W styczniu 1487 nie było jeszcze oczywiste, że stanie się to wielkim skandalem. Reakcja papieska zaczęła się w marcu, a Pico de Mirandola musiał rozglądać się za ucieczką. Sprawa pisała historię i tak Pico został nazwany "pierwszym chrześcijańskim kabalistą".
Z pomocą Lorenza de Medeci (Medyceusza), który zaaranżował małżeństwo między swoją córką i synem aktualnego papieża, a co za tym idzie powstanie nowego politycznego sprzymierzeńca, Pico został ocalony (aczkolwiek musiał zaakceptować pewną cenzurę do 1493r).
(Ocalony nie na długo, ponieważ został otruty i zmarł w 1494r., ale to już inna historia... - przyp. moje.)
Giovanni Mirandola był znacznie młodszym kuzynem Matteo Marii Boiardo. Oboje mogli czytać teksty hebrajskie. Można podejrzewać, że starszy znany poeta miał pewien wpływ na rozwój młodego talentu Giovanniego (ur. 1463r.), który napisał swoje tezy mając 23 lata. A przynajmniej wydaje się prawdopodobne, że oboje komunikowali się ze sobą w tym czasie w związku ze swoimi studiami.
Tak więc "odkrycie" przez Giovanniego hebrajskiej Kabały mogło zainspirować starszego Boiardo w swojej mniejszej sztuce, skromnym ale eleganckim wierszu na temat tarota - teraz z 22 triumfami.
Dokładna zbieżność obu akcji jest uderzająca i ciężko stwierdzić, że "to tylko przypadek".
Idąc dalej tropem "niespodziewanego zbiegu okoliczności" MOŻLIWOŚĆ 2 ma większe szanse w porównaniu do MOŻLIWOŚCI 1: zgodnie z tym wydaje się, że Boiardo wymyślił karcianą strukturę 4x14+22 w 1487... i to była po prostu kolejna (nietypowa) gra w Triumfy z nietypową strukturą.
Ferrara bez wątpienia była najbardziej kreatywnym miejscem w całej historii rozwoju kart nazywanych Triumfami. Mając wysoką pozycję na dworze w Ferrarze "wymyślanie czegoś powiązanego z Triumfami" nie powinno zaskakiwać. W roku 1505 mamy pierwszą wzmiankę na temat gry Taroch - w Ferrarze. Mamy pierwszą listę zawierającą 22 spiecjalne karty - z Ferrary. Mamy eksperymentalne talie (tarotowy poemat Boiardo i talia Sola Bussca) - z Ferrary.
********
Zaginiona teoria: struktura 2x14+22 pomiędzy 1468-1477... utracona
Wewnątrz rozwoju teorii 5x14 dawno temu rozwinęła się idea, że "6 dodanych kart" z talii Pierpont-Morgan-Bergamo zostało utworzonych w 1465... podczas przygotowań do zaślubin Ippolity Sforza, która przygotowywała się do opuszczenia Neapolu w maju 1465r.
To jest bardzo stara hipoteza (około 20-letnia) i w międzyczasie nic nie zostało odkryte, aby ją podważyć, więc pominę detale. Z pewnych szczegółowych powodów dotyczących tzw. Tarota Rosenthal (Kaplan, s. 99), Tarota Bartsch (Kaplan, s.100 + 101), Tarota z Muzeum Victorii Alberta oraz jeszcze innych w podobnym stylu (Kaplan, s. 104) przez jakiś czas przypuszczano, że mógł istnieć typ talii, który rozwijał się od 1468 (ślub Galeazzo Marii z Boną Sforzą - błąd autora, chodzi o Bonę Sabaudzką - przyp. moje) i prawdopodobnie posiadał stałą strukturę 4x14+22 do 1477.
Pojawiły się jednak argumenty, że Tarot Rosenthal może być "późniejszą podróbką" lub "późniejszy" i szczególny problem pojawił się z użytym w talii mottem "nec spes nec metu" (widniejącym na Asie Kielichów w talii Rosenthal i talii z Muzeum Victorii Alberta), które z kolei używała Izabela d'Este przynajmniej od roku 1505. Nie ma możliwości udowodnienia, że motto było używane przez kogoś wcześniej... to budzi wątpliwości.
Tak więc ta część teorii została odrzucona (przynajmniej na ten moment), szczególnie pod presją rozważań zamieszczonych powyżej dotyczących Boiardo i Giovanniego Pico de Mirandoli w okresie 1486/87 oraz innych, które zostaną przedstawione poniżej.
******
Nowa teoria: 4x14+20 między 1465-1486
1. Lorenzo Spirito opublikował lot book, który okazał się dużym sukcesem, w roku 1482, używając schematu 20x20x20x20. Bardzo możliwe, że pierwsza próba miała miejsce w 1473r. i również możliwe, że Lorenzo Spirito przejął całą ideę z rodziny niemieckich lot booków o strukturze 22x22x22x22.
Ta rodzina lot booków jest pokazana w "Lot book z 1450 - z 22 elementami" na stronie
http://tarotforum.net/showthread.php?t=154222
(Nie tłumaczę określenia lot book, ponieważ nie mam pomysłu, jak należy rozumieć tę nazwę, być może także ma ona jakieś swoje określenie w naszym języku. Z tego, co dowiedziałam się, szukając informacji, co to w ogóle takiego, ów lot book, po niemiecku Losbuch, wynika, że najprawdopodobniej były to opracowania do wróżenia lub m. in. do tego. W przykładowej częściowo tłumaczonej na angielski takiej książce znajduje się spis 22 przyporządkowanych sobie haseł: pytanie - prorok - król określonego państwa - zwierzę. Badaczom trudno dopatrzyć się w takim układzie jakiejś logiki, wzoru, do którego opracowanie miałoby się odnosić - więc sens takich opracowań pozostaje dzisiaj bardzo niejasny. To, co zwraca uwagę to pojawianie się pewnych motywów, np. Papieża przypisanego osłu czy Króla przypisanego zającowi, motywy odnajdywane również w innych, dawniejszych kulturach, w tym wschodnich [Konstantynopol; Babilonia]. Z kolei w kulturze niemieckiej pojęcie Losbuch odwołuje także do średniowiecznej literatury jakoś powiązanej z motywem Głupca - być może jako nieudacznik, bohater jakichś popularnych wówczas cyklów - niestety, nie znam niemieckiego, więc tutaj moje rozumienie się kończy.)
Na tle tych obserwacji powstaje pytanie, dlaczego, jeżeli talia z Triumfami o strukturze 4x14+22 była już wówczas , w latach 70. XV w., "bardzo popularna", jak wierzy część badaczy, Lorenzo Spirito zmodyfikował niemiecki układ lot booków z 22x22x22x22 na schemat 20x20x20x20 na rynek włoski? Byłoby to małym paradoksem. Czy nie wziąłby po prostu struktury 22x22x22x22, skoro istniała taka możliwość?
Logicznym rezultatem tych rozważań wydaje się wniosek, że formą powszechnej talii z Triumfami w latach 70. XV w. nie był układ 4x14+22, ale 4x14+20 (tak jak mamy to w Tarocie Pierpont-Morgan-Bergamo, który jest datowany na 1465).
Więc oprócz wydarzeń z lat 1486-87 to jest drugie źródło wątpliwości.
************
2. Minchiate jako słowo oznaczające grę kartami do gry jest zachowane w dokumentach datowanych na lata 1466, 1471 i 1477 (wszystkie z regionu Florencji). Niestety, żaden z tych dokumentów nie daje żadnej informacji, ile atu wchodziło w tę grę (jak rozumiem, brak informacji o strukturze talii używanych do gry - przyp. moje).
Jest możliwe, że Minchiate miały już wówczas formę, którą znamy: 40 kart numerycznych, 40 triumfów (trumps), 16 kart dworskich i 1 Głupca. Ale nie można wykluczyć, że mogły mieć inną formę (mniej kart, więcej kart) i nie ma gwarancji, że zamieszczona ikonografia nie różniła się.
Ale... oglądając Minchiate, możemy wywnioskować:
a. 20 triumfów = triumfy 1-15 + 5 nienumerowanych triumfów (zwykle umiejscowione od 36 do 40; wszystkie triumfy przypominają triumfy w Tarocie)
b. 20 triumfów = triumfy od 16 do 35 (wszystkie podobne są do triumfów w tarocie)
c. 20 kart numerowanych (2 kolory), które biegną od 1 do 10
d. 20 kart numerowanych (2 kolory), które biegną od 10 do 1
e. dodatkowo 16 kart dworskich i Głupiec
Więc mamy tutaj układ 20+20+20+20 (zawarty wewnątrz Minchiate).
Jeśli teraz powtórzylibyśmy pytanie zadane wcześniej: "Dlaczego, jeżeli talia z Triumfami o strukturze 4x14+22 była już wówczas , w latach 70. XV w., "bardzo popularna", jak wierzy część badaczy, Lorenzo Spirito zmodyfikował niemiecki układ lot booków z 22x22x22x22 na schemat 20x20x20x20 na rynek włoski? "
... odpowiedź byłaby prosta: Autor żył w Perugii, a Perugia podlegała w sposób naturalny pewnym wpływom z Florencji (przez lokalną bliskość), tak więc Lorenzo Spirito mógłby uznać Minchiate jako "popularną grę karcianą" i dlatego właśnie wybrał schemat 20-20-20-20 dla swojej książki.
************
3. 10 par (1)
Tarotowy poemat Boiardo (1487)
Tarotowy poemat Boiardo ma wewnątrz strukturę układającą atu w model 10-ciu par, cnota (kobieca) jest parowana z wadą (męską). Dwie wybijające się karty 0 i 21 (początek i koniec) są parą specjalną (0= w wierszu Boiardo "Głupiec" i "Świat" [!]; 21= "Fortezza"[Siła] i "Fama" ze znaczącym "Lucrezia"), pozostałe 10 zwykłych par połączone na sposób 1-2, 3-4, 5-6 itd.
*****
4. 10 par (2)
Tarot Sola Busca (1491)
Tarot Sola Busca łączy swoje karty od 1 do 20 w podobny sposób jak tarotowy poemat: 1-2, 3-4, 5-6 itd.
Ten układ tworzy wyłącznie "kierunek ciała". Figury na kartach 1, 3, 5, 7 itd. patrzą z lewej na prawą, figury 2, 4, 5, 6 itd. z prawej na lewą, więc karta 1 patrzy na kartę 2, karta 2 patrzy na kartę 1.
Jeśli pragniecie zweryfikować ową cechę dla wszystkich par, możecie skorzystać z Kaplana albo galerii Sola-Busca na Tarotpedii:
<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.tarotpedia.com/wiki/Sola-Busca_gallery">http://www.tarotpedia.com/wiki/Sola-Busca_gallery</a><!-- m --> (link nie działa - przyp. moje)
******
5. Rozwój 10 par
Rozwój 10 generalnych par zaczął się z toposem Dziewięciu Bohaterów (lub Neuf Preux) (https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziewięciu_Bohaterów - przyp. moje), o których pisał w 1312 Jacques de Longuyon w dziele "Voeux du Paon".
Motyw literacki z czasem został przeniesiony na przedstawienia figuralne...
![[Obrazek: NineWorthies_367x257.png]](http://3.bp.blogspot.com/-D8CjrOkExjY/To1-TMGLGRI/AAAAAAAAP68/1YGB1striqM/s1600/NineWorthies_367x257.png)
... później dodano 9 żeńskich odpowiedników, tworząc 9 par. Następnie w XV wieku okazjonalnie dodawano 10-tą szczególnie wyróżnianą (często żyjącą) osobę (lub parę?). Tak przynajmniej wydarzyło się w Ferrarze w jednym przypadku za czasów wczesnego Ercola I d'Este, o ile dobrze pamiętam.
Łatwo zrozumieć, że jeśli na uroczystości dekoracja ślubna ukazywała Dziewięciu Bohaterów (Neuf Preux) i Dziewięć Bohaterek (Les Neuf Preuses), to 10-ta para najprawdopodobniej przedstawia Parę Młodą.
Jeśli wewnętrzna dekoracja pokazuje np. tylko 6 cnót, było zamierzonym, że brakującą 7 cnotę prezentował sam właściciel (takie przedstawienie mamy przy drzwiach w Pałacu Schifanoia; brakuje cnoty Sprawiedliwości, ponieważ reprezentowała ona osobistą cnotę Borso).
![[Obrazek: borso-statue-with-sword.jpg]](http://trionfi.com/0/d/p/borso-statue-with-sword.jpg)
Borso utożsamiony ze Sprawiedliwością
*****
Podsumowanie
Podsumowując w okresie 1465-1486 mamy (niezbyt silne) wskazówki użycia struktury 4x14+20, ale nie mamy żadnych na istnienie struktury 4x14+22. Rok 1487 (Boiardo i późniejszy Tarot Sola Busca) daje jasne wskazówki na istnienie struktury 4x14+22, ale te talie przez użycie wewnętrznego modelu 10 par wydają się bliżej związane z Lorenzo Spirito i z Minchiate.
Oczywiście: Niezbyt silne wskazówki nie mogą dać satysfakcji. Ale w badaniach trzeba brać to, co się dostaje. Jeśli pole badań daje tylko małą wskazówkę obrania szczególnego kierunku na zadane pytanie, to otrzymamy po prostu odpowiedź na dany moment. A ta odpowiedź wydaje się brzmieć następująco: należy przypuszczać powstanie "prawdziwego Tarota" (jak został zdefiniowany powyżej) po 1487r. Oczywiście ma ona status wyłącznie hipotezy roboczej.
*****
W otrzymanej recenzji (bazując na tym, co było znane wcześniej) obecnie pojawił się nowy czynnik związany z nieznaną grą zwaną "venti figure" (="20 figures"). Zostanie to przedstawione w następnych postach.
autor: Huck
Autor: Huck Meyer
Źródło: http://tarotforum.net/showthread.php?t=161451
Część 1
...krótkie sprawozdanie na temat badań teorii 5x14 oraz jej ekspansji (dopóki odnoszą się do "20 figur").
Zanim zacznę mówić na temat "20 figur" pragnę podsumować niektóre części teorii 5x14, w innym przypadku czytelnik nie zrozumie problemu i kontekstu.
***************
Teoria 5x14 w swojej podstawie ma założenie, że Tarot Pierpont-Morgan-Bergamo (74 zachowane karty, w tym 20 WA - triumfów, 15 kart dworskich, 39 MA - przyp. moje) powinien być interpretowany jako talia, która w pierwotnym stanie miała 14 Wielkich Arkanów, triumfów (dlatego talia 5x14) a w wyniku późniejszego rozwoju 6 triumfów zostało dodane - ten wniosek oparty został na dosyć szeroko akceptowanym stwierdzeniu, że 6 triumfów (Siła, Umiarkowanie, Świat, Słońce, Księżyc, Gwiazda) zostało utworzonych przed drugiego malarza.
Powstanie pierwszej części talii Pierpont-Morgan-Bergamo jest szacowane na okres "po 1450", ponieważ talia zawiera heraldyczne odniesienia do Sforzów (Sforza został księciem Mediolanu w 1450). Bardziej precyzyjne jest założenie roku 1452, ponieważ istnieje list z tego roku, który potwierdza produkcję niektórych kart w Cremonie.
Całość struktury talii Pierpont-Morgan-Bergamo (14 + 6 triumfów = 20 triumfów) daje powód, aby rozważyć myśl o możliwości, że, zanim w rozwoju tarota jako gry osiągnięto upowszechnioną strukturę 4x14+22 (czyli 4 kolory po 14 kart i 22 triumfy- przyp. moje), RÓWNIEŻ używany był wariant z 20 triumfami (pomijam tutaj strukturę 5x14 z czternastoma specjalnymi kartami czy postulat talii, które miałyby nawiązywać do szachów i mają 16 triumfów - Tarot Michelino, Tarot Cary Yale, Tarot Karola VI).
Bardziej powszechne rozumienie rozwoju Triumfów(szczególnie związane z Michaelem Dummettem) zakłada, że (opierając się tylko na istniejącej talii Pierpont-Morgan-Bergamo) późniejsza struktura tarota 4x14+22 została ustalona około 1450 w talii nazwanej "Trionfi" lub "Ludus triumphorum" lub podobnie (i przy tym zostało założone, że wszystkie późniejsze podobne wzmianki bardziej lub mniej odwołują się do tej gry).
Wewnątrz tej teorii pojawia się założenie, że zagubienie lub destrukcja części kart wyjaśnia obecność drugiego malarza, które zostały uzupełnione później (przez drugiego malarza).
Michael Dummett później zmienił swoje wcześniejsze tezy, twierdząc, że Tarot Pierpont-Morgan-Bergamo prawdopodobnie został wykonany przez dwóch braci Bembo na początku 1460. W dotyczącym tego artykule nie odnosi się do swojej pracy na Trionfi.com.
Boiadro
Przecząc tym dwóm teoriom inne teorie 5x14 wskazują na fakt, że nie ma żadnego potwierdzenia, że struktura 4x14+22 istniała przed powstaniem tarotowego poematu napisanego przez Boiardo.
Na początku naszych badań sama zakładana data powstania poematu różni się u różnych ekspertów i obejmuje okres między 1461 a 1494, czyli okres, kiedy Boiardo był aktywny jako poeta. Nasze własne badania skoncentrowane na biografii Boiardo prowadzą do rezultatu, że Boiardo napisł swój poemat około styczna 1487 z okazji ślubu Lukrecji d'Este, nieślubnej córki Ercole d'Este. Uroczystość była raczej zamożna, uczestniczyło w niej wielu poetów, którzy stworzyli własne wiersze aby uhonorować pannę młodą. W wierszu Boiardo najwyższy triumf jest powiązany z rzymską żeńską bohaterką Lukrecją, która z kolei w konstrukcji całej talii wygląda nieco dziwnie i podczas analizy staje się znaczącym znakiem, który wiąże wiersz z sytuacją zaślubin. Dalsze potwierdzenie zostało znalezione: także w tym okresie nadworny malarz Roberti namalował Rzymską Lukrecję...
...oraz w tym mniej więcej czasie poeta z Ferrary Goggio opublikował pracę (ukończona w 1490), w której kobieta została ujęta jako "lepsza niż mężczyzna", co jest uważane w ówczesnej literaturze za novum (przez ekspertów na tym polu). Podobny trend (kobieta lepsza niż mężczyzna) pojawia się w tarotowym wierszu Boiardo, w którym 10 mężczyzn (przedstawionych na triumfach) są powiązani z "głupimi fatalnymi błędami" a 10 kobiet do "mądrych , szlachetnych w zachowaniu".
Z tego wszystkiego wynika, że możliwe jest, aby Boiardo napisał swój wiersz około stycznia 1487r. i nie wcześniej, a to dla badań nad tarotem znaczy, że nie ma żadnego silnego dowodu na istnienie i wykorzystywanie do gier struktury 4x14+22 aż do tej daty.
Drugie potwierdzenie: kompletny Tarot Sola-Busca - jest powszechnie (i z dużym prawdopodobieństwem) datowany na rok 1491. Zazwyczaj jest także widziany jako twór powstały na dworze d'Este - więc również pochodzi "z Ferrary", tak jak tarotowy wiersz Boiardo.
Sumując oba wytwory (wiersz Boiardo oraz Tarot Sola-Busca) mają znaczne różnice ikonograficzne w porównaniu do typowych tarotowych motywów , które były także użyte w innych taliach-triumfach.
Tak więc użycie karcianej struktury 4x14+22 w wierszu Boiardo niekoniecznie wskazuje (ze 100% pewnością), że jakaś zewnętrzna talia Triumfów z powszechnymi dla Tarota motywami przed rokiem 1487 już używała właśnie tej struktury. To proste...
MOŻLIWOŚĆ 1:
Boiardo naśladował karcianą strukturę już istniejącej zewnętrznej talii Triumfów, zawierającej motywy kojarzone z Tarotem (w tym przypadku data istnienia "prawdziwego Tarota" może obejmować okres przed 1487r., "prawdziwy Tarot" znaczy w tym kontekście układ 4x14+22, wszystkie 22 triumfy są "jakoś" obecne).
MOŻLIWOŚĆ 2:
Boiardo - poeta w tym ujęciu z indywidualnym duchem i kreatywnością - był po prostu pierwszym, kto użył karcianej struktury 4x14+22. W tym przypadku Boiardo wpłynął na rozpowszechnione już talie Triumfów (ze strukturą nieznaną do tego punktu) i adaptował tę nową strukturę. To wcale nie musiało się zadziać w jednej chwili, ale mogło trwać kilka lat.
Prawdziwym pierwszym dowodem kompletnej listy triumfów jest pismo atakujące Triumfy pozostawione przez franciszkanina, na nieszczęście datowane bez 100% pewności.
http://trionfi.com/0/p/17
Jakkolwiek szacuje się, że pismo powstało około 1500r. , raczej nie później. Jako miejsce jego powstania wskazuje się - ponownie - Ferrarę.
******
Oba warianty są możliwe.
Ale ma miejsce dziwny dwudziestodwójkowy przypadek w życiu publicznym... w grudniu 1486 (tylko 1 miesiąc przed ślubem Lukrecji) Giovanni Pico de Mirandola rozpoczyna publikacje swoich słynnych tez, które również zawierają pewne odniesienia do Kabały (a przez to również do liczby 22, która ma specjalne znaczenie w Kabale... jako że alfabet hebrajski ma 22 litery, co jest często rozważanym tematem w tekstach kabalistycznych).
Pico zaprosił wielu uczonych do wspólnej debaty... wielu o publicznym rozgłosie; sam w jakiś sposób usiłował pozyskać duży warsztat w tym temacie.
XV-wieczne drogi biegły wolno. W styczniu 1487 nie było jeszcze oczywiste, że stanie się to wielkim skandalem. Reakcja papieska zaczęła się w marcu, a Pico de Mirandola musiał rozglądać się za ucieczką. Sprawa pisała historię i tak Pico został nazwany "pierwszym chrześcijańskim kabalistą".
Z pomocą Lorenza de Medeci (Medyceusza), który zaaranżował małżeństwo między swoją córką i synem aktualnego papieża, a co za tym idzie powstanie nowego politycznego sprzymierzeńca, Pico został ocalony (aczkolwiek musiał zaakceptować pewną cenzurę do 1493r).
(Ocalony nie na długo, ponieważ został otruty i zmarł w 1494r., ale to już inna historia... - przyp. moje.)
Giovanni Mirandola był znacznie młodszym kuzynem Matteo Marii Boiardo. Oboje mogli czytać teksty hebrajskie. Można podejrzewać, że starszy znany poeta miał pewien wpływ na rozwój młodego talentu Giovanniego (ur. 1463r.), który napisał swoje tezy mając 23 lata. A przynajmniej wydaje się prawdopodobne, że oboje komunikowali się ze sobą w tym czasie w związku ze swoimi studiami.
Tak więc "odkrycie" przez Giovanniego hebrajskiej Kabały mogło zainspirować starszego Boiardo w swojej mniejszej sztuce, skromnym ale eleganckim wierszu na temat tarota - teraz z 22 triumfami.
Dokładna zbieżność obu akcji jest uderzająca i ciężko stwierdzić, że "to tylko przypadek".
Idąc dalej tropem "niespodziewanego zbiegu okoliczności" MOŻLIWOŚĆ 2 ma większe szanse w porównaniu do MOŻLIWOŚCI 1: zgodnie z tym wydaje się, że Boiardo wymyślił karcianą strukturę 4x14+22 w 1487... i to była po prostu kolejna (nietypowa) gra w Triumfy z nietypową strukturą.
Ferrara bez wątpienia była najbardziej kreatywnym miejscem w całej historii rozwoju kart nazywanych Triumfami. Mając wysoką pozycję na dworze w Ferrarze "wymyślanie czegoś powiązanego z Triumfami" nie powinno zaskakiwać. W roku 1505 mamy pierwszą wzmiankę na temat gry Taroch - w Ferrarze. Mamy pierwszą listę zawierającą 22 spiecjalne karty - z Ferrary. Mamy eksperymentalne talie (tarotowy poemat Boiardo i talia Sola Bussca) - z Ferrary.
********
Zaginiona teoria: struktura 2x14+22 pomiędzy 1468-1477... utracona
Wewnątrz rozwoju teorii 5x14 dawno temu rozwinęła się idea, że "6 dodanych kart" z talii Pierpont-Morgan-Bergamo zostało utworzonych w 1465... podczas przygotowań do zaślubin Ippolity Sforza, która przygotowywała się do opuszczenia Neapolu w maju 1465r.
To jest bardzo stara hipoteza (około 20-letnia) i w międzyczasie nic nie zostało odkryte, aby ją podważyć, więc pominę detale. Z pewnych szczegółowych powodów dotyczących tzw. Tarota Rosenthal (Kaplan, s. 99), Tarota Bartsch (Kaplan, s.100 + 101), Tarota z Muzeum Victorii Alberta oraz jeszcze innych w podobnym stylu (Kaplan, s. 104) przez jakiś czas przypuszczano, że mógł istnieć typ talii, który rozwijał się od 1468 (ślub Galeazzo Marii z Boną Sforzą - błąd autora, chodzi o Bonę Sabaudzką - przyp. moje) i prawdopodobnie posiadał stałą strukturę 4x14+22 do 1477.
Pojawiły się jednak argumenty, że Tarot Rosenthal może być "późniejszą podróbką" lub "późniejszy" i szczególny problem pojawił się z użytym w talii mottem "nec spes nec metu" (widniejącym na Asie Kielichów w talii Rosenthal i talii z Muzeum Victorii Alberta), które z kolei używała Izabela d'Este przynajmniej od roku 1505. Nie ma możliwości udowodnienia, że motto było używane przez kogoś wcześniej... to budzi wątpliwości.
Tak więc ta część teorii została odrzucona (przynajmniej na ten moment), szczególnie pod presją rozważań zamieszczonych powyżej dotyczących Boiardo i Giovanniego Pico de Mirandoli w okresie 1486/87 oraz innych, które zostaną przedstawione poniżej.
******
Nowa teoria: 4x14+20 między 1465-1486
1. Lorenzo Spirito opublikował lot book, który okazał się dużym sukcesem, w roku 1482, używając schematu 20x20x20x20. Bardzo możliwe, że pierwsza próba miała miejsce w 1473r. i również możliwe, że Lorenzo Spirito przejął całą ideę z rodziny niemieckich lot booków o strukturze 22x22x22x22.
Ta rodzina lot booków jest pokazana w "Lot book z 1450 - z 22 elementami" na stronie
http://tarotforum.net/showthread.php?t=154222
(Nie tłumaczę określenia lot book, ponieważ nie mam pomysłu, jak należy rozumieć tę nazwę, być może także ma ona jakieś swoje określenie w naszym języku. Z tego, co dowiedziałam się, szukając informacji, co to w ogóle takiego, ów lot book, po niemiecku Losbuch, wynika, że najprawdopodobniej były to opracowania do wróżenia lub m. in. do tego. W przykładowej częściowo tłumaczonej na angielski takiej książce znajduje się spis 22 przyporządkowanych sobie haseł: pytanie - prorok - król określonego państwa - zwierzę. Badaczom trudno dopatrzyć się w takim układzie jakiejś logiki, wzoru, do którego opracowanie miałoby się odnosić - więc sens takich opracowań pozostaje dzisiaj bardzo niejasny. To, co zwraca uwagę to pojawianie się pewnych motywów, np. Papieża przypisanego osłu czy Króla przypisanego zającowi, motywy odnajdywane również w innych, dawniejszych kulturach, w tym wschodnich [Konstantynopol; Babilonia]. Z kolei w kulturze niemieckiej pojęcie Losbuch odwołuje także do średniowiecznej literatury jakoś powiązanej z motywem Głupca - być może jako nieudacznik, bohater jakichś popularnych wówczas cyklów - niestety, nie znam niemieckiego, więc tutaj moje rozumienie się kończy.)
Na tle tych obserwacji powstaje pytanie, dlaczego, jeżeli talia z Triumfami o strukturze 4x14+22 była już wówczas , w latach 70. XV w., "bardzo popularna", jak wierzy część badaczy, Lorenzo Spirito zmodyfikował niemiecki układ lot booków z 22x22x22x22 na schemat 20x20x20x20 na rynek włoski? Byłoby to małym paradoksem. Czy nie wziąłby po prostu struktury 22x22x22x22, skoro istniała taka możliwość?
Logicznym rezultatem tych rozważań wydaje się wniosek, że formą powszechnej talii z Triumfami w latach 70. XV w. nie był układ 4x14+22, ale 4x14+20 (tak jak mamy to w Tarocie Pierpont-Morgan-Bergamo, który jest datowany na 1465).
Więc oprócz wydarzeń z lat 1486-87 to jest drugie źródło wątpliwości.
************
2. Minchiate jako słowo oznaczające grę kartami do gry jest zachowane w dokumentach datowanych na lata 1466, 1471 i 1477 (wszystkie z regionu Florencji). Niestety, żaden z tych dokumentów nie daje żadnej informacji, ile atu wchodziło w tę grę (jak rozumiem, brak informacji o strukturze talii używanych do gry - przyp. moje).
Jest możliwe, że Minchiate miały już wówczas formę, którą znamy: 40 kart numerycznych, 40 triumfów (trumps), 16 kart dworskich i 1 Głupca. Ale nie można wykluczyć, że mogły mieć inną formę (mniej kart, więcej kart) i nie ma gwarancji, że zamieszczona ikonografia nie różniła się.
Ale... oglądając Minchiate, możemy wywnioskować:
a. 20 triumfów = triumfy 1-15 + 5 nienumerowanych triumfów (zwykle umiejscowione od 36 do 40; wszystkie triumfy przypominają triumfy w Tarocie)
b. 20 triumfów = triumfy od 16 do 35 (wszystkie podobne są do triumfów w tarocie)
c. 20 kart numerowanych (2 kolory), które biegną od 1 do 10
d. 20 kart numerowanych (2 kolory), które biegną od 10 do 1
e. dodatkowo 16 kart dworskich i Głupiec
Więc mamy tutaj układ 20+20+20+20 (zawarty wewnątrz Minchiate).
Jeśli teraz powtórzylibyśmy pytanie zadane wcześniej: "Dlaczego, jeżeli talia z Triumfami o strukturze 4x14+22 była już wówczas , w latach 70. XV w., "bardzo popularna", jak wierzy część badaczy, Lorenzo Spirito zmodyfikował niemiecki układ lot booków z 22x22x22x22 na schemat 20x20x20x20 na rynek włoski? "
... odpowiedź byłaby prosta: Autor żył w Perugii, a Perugia podlegała w sposób naturalny pewnym wpływom z Florencji (przez lokalną bliskość), tak więc Lorenzo Spirito mógłby uznać Minchiate jako "popularną grę karcianą" i dlatego właśnie wybrał schemat 20-20-20-20 dla swojej książki.
************
3. 10 par (1)
Tarotowy poemat Boiardo (1487)
Tarotowy poemat Boiardo ma wewnątrz strukturę układającą atu w model 10-ciu par, cnota (kobieca) jest parowana z wadą (męską). Dwie wybijające się karty 0 i 21 (początek i koniec) są parą specjalną (0= w wierszu Boiardo "Głupiec" i "Świat" [!]; 21= "Fortezza"[Siła] i "Fama" ze znaczącym "Lucrezia"), pozostałe 10 zwykłych par połączone na sposób 1-2, 3-4, 5-6 itd.
*****
4. 10 par (2)
Tarot Sola Busca (1491)
Tarot Sola Busca łączy swoje karty od 1 do 20 w podobny sposób jak tarotowy poemat: 1-2, 3-4, 5-6 itd.
Ten układ tworzy wyłącznie "kierunek ciała". Figury na kartach 1, 3, 5, 7 itd. patrzą z lewej na prawą, figury 2, 4, 5, 6 itd. z prawej na lewą, więc karta 1 patrzy na kartę 2, karta 2 patrzy na kartę 1.
Jeśli pragniecie zweryfikować ową cechę dla wszystkich par, możecie skorzystać z Kaplana albo galerii Sola-Busca na Tarotpedii:
<!-- m --><a class="postlink" href="http://www.tarotpedia.com/wiki/Sola-Busca_gallery">http://www.tarotpedia.com/wiki/Sola-Busca_gallery</a><!-- m --> (link nie działa - przyp. moje)
******
5. Rozwój 10 par
Rozwój 10 generalnych par zaczął się z toposem Dziewięciu Bohaterów (lub Neuf Preux) (https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziewięciu_Bohaterów - przyp. moje), o których pisał w 1312 Jacques de Longuyon w dziele "Voeux du Paon".
Motyw literacki z czasem został przeniesiony na przedstawienia figuralne...
... później dodano 9 żeńskich odpowiedników, tworząc 9 par. Następnie w XV wieku okazjonalnie dodawano 10-tą szczególnie wyróżnianą (często żyjącą) osobę (lub parę?). Tak przynajmniej wydarzyło się w Ferrarze w jednym przypadku za czasów wczesnego Ercola I d'Este, o ile dobrze pamiętam.
Łatwo zrozumieć, że jeśli na uroczystości dekoracja ślubna ukazywała Dziewięciu Bohaterów (Neuf Preux) i Dziewięć Bohaterek (Les Neuf Preuses), to 10-ta para najprawdopodobniej przedstawia Parę Młodą.
Jeśli wewnętrzna dekoracja pokazuje np. tylko 6 cnót, było zamierzonym, że brakującą 7 cnotę prezentował sam właściciel (takie przedstawienie mamy przy drzwiach w Pałacu Schifanoia; brakuje cnoty Sprawiedliwości, ponieważ reprezentowała ona osobistą cnotę Borso).
Borso utożsamiony ze Sprawiedliwością
*****
Podsumowanie
Podsumowując w okresie 1465-1486 mamy (niezbyt silne) wskazówki użycia struktury 4x14+20, ale nie mamy żadnych na istnienie struktury 4x14+22. Rok 1487 (Boiardo i późniejszy Tarot Sola Busca) daje jasne wskazówki na istnienie struktury 4x14+22, ale te talie przez użycie wewnętrznego modelu 10 par wydają się bliżej związane z Lorenzo Spirito i z Minchiate.
Oczywiście: Niezbyt silne wskazówki nie mogą dać satysfakcji. Ale w badaniach trzeba brać to, co się dostaje. Jeśli pole badań daje tylko małą wskazówkę obrania szczególnego kierunku na zadane pytanie, to otrzymamy po prostu odpowiedź na dany moment. A ta odpowiedź wydaje się brzmieć następująco: należy przypuszczać powstanie "prawdziwego Tarota" (jak został zdefiniowany powyżej) po 1487r. Oczywiście ma ona status wyłącznie hipotezy roboczej.
*****
W otrzymanej recenzji (bazując na tym, co było znane wcześniej) obecnie pojawił się nowy czynnik związany z nieznaną grą zwaną "venti figure" (="20 figures"). Zostanie to przedstawione w następnych postach.
autor: Huck