30-03-2012, 18:59
Kamienna symbolika religijna w kościołach barokowych
na przykładzie Kolegiaty p.w. św. Anny w Krakowie
Wiesław Heflik, Lucyna Natkaniec-Nowak, Anna Świgoń
Kamienna symbolika biblijna
W dekoracji wewnętrznej świątyń barokowych dużą rolę odgrywały elementy malarskie bądź architektoniczne, nawiązujące do Niebiańskiego Miasta Jeruzalem z Apokalipsy św. Jana.
Motyw ten nie był niczym nowym, bowiem jak podaje Kobielus (1987), pojawiał się już we wczesnych wiekach chrześcijaństwa, jednakże dopiero w baroku osiągnął pełnię wyrazu plastycznego i treściowego.
W malarskim wystroju kościoła św. Anny mamy również podobny motyw.
Na filarach nawy głównej występują bowiem postaci 12 apostołów, namalowane w 1703 roku przez wspomnianego już Karola Dankwarta.
Symbolizują one 12 warstw Świętego Miasta Jerozolimy, oznaczonych nazwami drogocennych kamieni.
W kościele św. Anny przypisano nazwy kamieni apostołom, nawiązując do 12 warstw Świętego Miasta ukazanego w Apokalipsie, według następującej kolejności:
jaspis – Piotrowi
chryzolit – Tomaszowi
szafir – Pawłowi
beryl – Filipowi
chalcedon – Andrzejowi
topaz – Bartłomiejowi
szmaragd – Jakubowi Starszemu
chryzopraz – Mateuszowi
sardoniks – Janowi
hiacynt – Szymonowi
sardiusz (krwawnik) – Jakubowi Młodszemu
ametyst – Tadeuszowi
Kolejność taką ustalono na podstawie atrybutów apostołów,
którymi są (vide Maślińska-Nowak 1971):
Piotr z kluczami (jaspis)
Paweł z mieczem (szafir)
Andrzej z krzyżem w kształcie litery X (chalcedon)
Jakub Starszy z laską pielgrzyma (szmaragd)
Jan z kielichem (sardoniks)
Jakub Młodszy z laską farbiarza (krwawnik)
Tomasz z węgielnicą (chryzolit)
Filip z księgą (beryl)
Bartłomiej z nożem (topaz)
Mateusz z halabardą (chryzopraz)
Szymon z piłą (hiacynt)
Krwawnik – Jakub Młodszy
Krwawnik to zbita, nieprzezroczysta do przeświecającej odmiana hematytu (Fe2O3) o barwie purpurowoczerwonej.
To minerał o stosunkowo dużej twardości (5,5-6,5 w skali Mohsa) i bardzo dużej gęstości (4,95-5,16 g/cm3) (vide HeRik, Natkaniec-Nowak 1996).
Podobnie jak karneol, krwawnik był symbolem krwi Chrystusa i ofiarnej miłości.
Jego nazwa pochodzi z greckiego haima – krew.
Odznacza się rysą brunatnoczerwoną, barwi wodę, a także skały, w których występuje, na kolor czerwony.
Kamień ten doskonale się graweruje, dlatego używany był do wyrobu gemm– amuletów rycerzy i wojowników.
Był również lubiany przez mędrców i řlozofów.
Uważano go za kamień szczęścia, pozwalający zarówno zwyciężać na polu walki, jak i znosić trudne sytuacje życiowe.
Krwawnik ma także zdumiewające właściwości – podczas obróbki szlifierskiej „krwawi”,a „zraniony” staje się podobny do zranionego człowieka.
I w tym podobieństwie zapewne „kryje się tajemnica, zbliżająca do siebie owe dwa różne światy
– żywego organizmu i skamieniałego kryształu” (Karen 1991).
Jakub Młodszy był bratem św. Judy Tadeusza.
Byli bliskimi krewnymi Chrystusa, stąd obu nazywano „braćmi Pana”.
Tradycja mówi, iż św. Jakub był pierwszym biskupem Jerozolimy i uczestniczył w soborze jerozolimskim.
Został umęczony za wiarę, pomimo iż Żydzi bardzo go szanowali, nazywając „Jakubem sprawiedliwym” (Hoever 1991).
Przypisanie Jakubowi Młodszemu „krwawiącego” kamienia można tłumaczyć tym, iż apostoł ten zginął strącony z muru okalającego świątynię i ukamienowany– cierpiał przez kamień i na pewno krwawił.
są to fragmenty z tego opracowania, warto przeczytac całość...
źrodło